Jak zachęcić dziecko do nauki? Wielu rodziców zadaje sobie to pytanie. Niektóre dzieci z łatwością odnajdują się w rzeczywistości szkolnej: dobrze funkcjonują w grupie rówieśniczej, w relacjach z nauczycielami, odpowiadają na wymagania edukacyjne odpowiednio do zasobów intelektualnych, osobowościowych, emocjonalnych. Większość natomiast potrzebuje mądrej pomocy osób dorosłych, aby móc stopniowo robić postępy w nauce i odnosić sukcesy na miarę swoich możliwości.
Jak zachęcić dziecko do nauki? Unikaj pewnych zachowań
Jeżeli, jako rodzic, chcesz pozytywnie wpływać na motywację swojego dziecka do nauki, warto abyś unikał pewnych zachowań.
Nie rób wszystkiego za dziecko
Jeżeli nieustannie kontrolujesz Librusa, dyktujesz, co dziecko ma pisać, kiedy odrabia lekcje, nie dopuszczasz do tego, żeby dziecko czasami poniosło konsekwencje swojego „zapominalstwa” lub braku pracy, z czasem oddaje ono większość odpowiedzialności za naukę rodzicowi (który w zasadzie sam ją sobie wziął). Powoduje to u dziecka postawę bierną i bezradną lub roszczeniową („Zapomniałaś, że miałam wziąć farby na plastykę!”). Skoro uczenie się, odrabianie lekcji jest odpowiedzialnością rodzica, to rodzic staje się „winnym”, kiedy coś pójdzie nie tak.
Nie zostawiaj dziecko samego ze swoją nauką
Uczenia się, odpowiedzialności, systematyczności w większości trzeba się nauczyć. Częściowo dzieje się to w szkole, ale rola rodzica w tym zakresie jest ogromna. Towarzysząc dziecku od pierwszej klasy w procesie uczenia się możesz też rozpoznać jego zasoby, które możesz wzmacniać oraz trudności (dyslektyczne, problemy z koncentracją uwagi, okulistyczne, z przetwarzaniem słuchowym, nieradzenie sobie z porażką i in.), które warto rozwiązywać np. poprzez kontakt z odpowiednimi specjalistami.
Nie krytykuj, nie oceniaj
Unikaj również sarkazmu, ironii, chwalenia połączonego z oceną. „Nie ucz się. Praca sprzątaczki też jest potrzebna”, „Ty nieuku, leniu”, „Nie nadajesz się do tego”, „Ty zawsze…”, „Ty nigdy…”, „I tak nie dasz rady”, „Szkoda czasu na …”, „Dobrze, ale..”. Takie komunikaty, jeżeli często się powtarzają podczas wspólnej nauki, wpływają na kształtowanie się u dziecka negatywnego obrazu siebie, obniżają poczucie własnej wartości oraz motywację do nauki („I tak nie dam rady”). Rzutują też na relację rodzic-dziecko.
Nie zakładaj złych intencji dziecka
Kiedy Twoje dziecko powtarza coś dziesiąty raz i nadal nie pamięta, odmawia wykonania zadania, wykonuje dwadzieścia innych czynności, zanim siądzie do biurka, nie oznacza to, że na pewno jest: uparte, leniwe, krnąbrne, złośliwe. Może oznaczać natomiast, że sobie z czymś nie radzi, więc tego unika; może też wskazywać na to, że dziecko przeżywa dziś jakieś trudne emocje (jest smutne, złe) lub zmęczone. Zakładanie złych intencji dziecka skłania do walki z nim i skupia na usiłowaniu zmiany nastawienia poprzez np. krzyk, groźby („Jeśli zaraz nie zaczniesz się uczyć, nie będzie dziś telefonu!”) , ocenianie, sarkazm. Spora część dzieci reaguje wtedy bardzo zdrowo, tzn. oporem. Wówczas zaczyna się rodzinny destrukcyjny taniec, rodzinne przepychanki.
Nie działaj chaotycznie
Nauka „w międzyczasie”, rozciąganie nauki na cały weekend może sprawiać wrażenie, że uczycie się cały czas. Ponadto, brak struktury, czasu wyznaczonego na naukę, odpoczynek, inne wspólne aktywności, nudę wpływa na obniżenie efektywności pracy i uczucie ciągłego zmęczenia oraz przytłoczenia zadaniami. Jak zachęcić dziecko do nauki? Nie działaj chaotycznie.
Jak zachęcić dziecko do nauki? Nie porównuj
Nie porównuj: swojego dziecka do innych dzieci („Antek to jakoś znajduje czas na naukę, a ty, jak zwykle…”) lub do siebie i swojej nauki kiedyś („Nie rozumiem, jak można tak prowadzić zeszyt. Moje zeszyty wyglądały zupełnie inaczej”), siebie do innych rodziców („Rodzice Zosi jakoś znajdują czas na wszystko, a ja…”). Pamiętaj, że obraz kreowany zwłaszcza w social mediach: uśmiechnięci, pełni energii rodzice, którzy mają czas na wszystko, na trzy zdrowe posiłki dziennie, fitness, spotkania w gronie bliskich, a ich dzieci są zawsze zadbane, wybawione, nauczone w terminie i ciągle rozwijające się – niewiele ma wspólnego z prawdziwym życiem.
Nie narzekaj przy dziecku na system edukacji i nauczycieli
Takie zachowanie rodzica wpływa na kształtowanie się negatywnego myślenia o szkole i nauczycielach, a tym samym – zniechęca do uczenia się i do chodzenia do szkoły. Poza tym, pokazuje dziecku, że jeżeli ma z czymś problem, jest dużo zadań do wykonania, do strategią radzenia może być narzekanie na innych, obwinianie wszystkich wokół, zamiast wzięcie odpowiedzialności za sytuację i usiłowanie rozwiązania problemu.
Dzieci dobrze sobie radzą, jeśli potrafią (…). Jeśli twoje dziecko mogłoby sobie radzić, to by sobie radziło. Jeśli twoje dziecko sobie nie radzi – jeśli nie spełnia danego oczekiwania – twoim zadaniem jest dowiedzieć się, dlaczego, a brak motywacji umieścić na końcu listy. [Ross W. Greene]
Jak zachęcić dziecko do nauki?
Warto założyć, że gdyby Twoje dziecko potrafiło się uczyć, to by to robiło. Skoro tego nie robi, potrzebuje Twojej pomocy. Wspierające w zachęcaniu dziecka do nauki będzie pamiętanie o kilku ważnych kwestiach.
Pamiętaj o prawidłowej komunikacji
Odpowiednia komunikacja podczas wspólnej nauki będzie wzmacniać wewnętrzną motywację dziecka. „”Jeśli chcemy sprawić, by [dzieci] mogły myśleć i uczyć się, musimy z szacunkiem traktować ich uczucia” (Faber, Mazlish). Kiedy słyszysz: „nie chce mi się!”, „nie będę tego robić!”, postaraj się wyrazić akceptację dla uczuć dziecka, mówiąc np.: „uczenie się tego nie jest łatwe, widzę, że jesteś zły, że ci to nie wychodzi tak, jak byś chciał”. Następnie daj dziecku czas na odpowiedź, stwórz przestrzeń na wyrażenie trudnych uczuć.
Zachęcaj do samodzielności
Nie rób wszystkiego za swoje dziecko, daj mu wybór, zapytaj: „Chcesz to zrobić sam, czy potrzebujesz w czymś mojej pomocy?”, „Jak myślisz, czego ci potrzeba, aby zrobić to zadanie?”. Zachęcaj dziecko do samodzielności, mówiąc np.: „Pomyśl, gdzie możesz znaleźć właściwą odpowiedź?”, „Kto może Ci pomóc w tym działaniu?”.
Wspieraj dziecko w organizacji nauki
Organizuj czas nauki wspólnie z dzieckiem, czyli ustalając codzienny plan dnia, uwzględniający stały czas na naukę, odpoczynek, zabawę z rodzeństwem, chwilę nudy, rozrywkę z rodzicami (żeby jedyną formą spędzania czasu z rodzicami nie było odrabianie lekcji), porę snu, obowiązki domowe itp. Ustalony wspólnie z dziećmi rytm dnia ma być przestrzegany przez wszystkich domowników tak długo, aż stanie się on nawykiem. Do tego czasu trzeba wykazać się konsekwencją i cierpliwością. Podczas nauki warto robić krótkie, ale zawsze z zapowiedzią warunków i momentu powrotu do pracy.
Pamiętaj o realistycznym podejściu do funkcjonowania dzieci w wieku szkolnym
Powinieneś brać pod uwagę naturalną potrzebę zabawy u dzieci, niskie umiejętności samoregulacji, w tym samomotywowania się do pracy czy pokonywania trudności, konieczność naszego zewnętrznego motywowania i zachęcania dzieci do uczenia się, brać pod uwagę nie tyko dziecięce, ale i nasze dorosłych nastawienie na robienie tego, co nam sprawia przyjemność, potrzebę wypoczynku, rekreacji, „poleniuchowania sobie”. Nie warto walczyć z lenistwem, tylko pokazać dziecku, jak uczyć się, pomimo tego, że nie zawsze chce nam się pracować. Warto pokazać dziecku jak uczyć się, pomimo odczuwanej niechęci czy ogarniającego tzw. lenistwa, wykazać zrozumienie dla dziecięcych potrzeb, ale i postawić granice jeśli chodzi o ramy uczenia się.
Dostosuj wymagania do możliwości i potrzeb dziecka
Dzieci uczą się w różnym tempie, mają różne potencjały, zainteresowania, zasoby, mocne strony i trudności. Obserwuj z otwartością badacza swoje dziecko. Kiedy je poznasz, będziesz mógł efektywniej z nim pracować, stawiać realne wymagania uwzględniające twoją wiedzę o dziecku. Dziecko ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dysleksją, dysortografią, dysgrafią lub dyskalkulią), trudnościami w koncentracji uwagi, wzmożoną potrzebą ruchu, trudnościami ortoptycznymi, problemami w zakresie przetwarzania słuchowego, słabo radzące sobie z porażką będzie potrzebowało odpowiedniej organizacji nauki, dostosowanych metod pracy oraz szczególnego wsparcia. Przyglądanie się potrzebom dziecka sprzyja rozpoznaniu, jakich warunków i technik uczenia się może potrzebować. Niektóre dzieci potrzebują ciszy i spokoju podczas nauki, inne lubi uczyć się w ruchu. Jedne lepiej zapamiętują to, co widzą, a inne to, co słyszą.
Jak zachęcić dziecko do nauki? Koncentruj się na mocnych stronach dziecka
Pokazując, że potrafi ono wykonać zadanie samodzielnie lub jego fragment. Dziecko, aby uwierzyć w siebie musi mieć kogoś, kto w nie uwierzy. Pomagając dziecku z kształtowaniu zdrowej, adekwatnej samooceny, uzbrajamy je na przyszłość w ważne narzędzie do poradzenia sobie z problemami.
Ton głosu jest tak samo ważny, jak wypowiadane słowa. Najlepsza metoda może nie poskutkować, jeśli wypowiemy słowa tonem, który informuje: „Znowu to zrobiłeś… Nigdy się nie nauczysz”. Nie tylko nasze słowa muszą wyrażać szacunek, ale także postawa powinna sygnalizować: „Mam zaufanie do twoich umiejętności i osądów. Kiedy wskażę, na czym polega problem, będziesz wiedział, co zrobić. [Faber, Mazlish]
Masz trudności i potrzebujesz wsparcia?
Traktuj niepowodzenia dziecka w nauce jako informację o obszarach do pracy
Traktuj trudności dziecka w nauce nie jako „koniec świata”, ale jako sygnał, że nad czymś trzeba jeszcze popracować. Błąd nie jest porażką, jest dla nas informacją. Zapytaj się dziecka, jaką może wyciągnąć z błędu lekcję dla siebie, czego się dowiedział. Powtarzaj, że „nie popełnia błędów ten, kto się nie uczy, kto nie próbuje”. Porażkę dziecka należy przypisać niewystarczającej pracy, brakom w wiadomościach, brakom w strategiach uczenia się, a nie cechom dziecka (np. lenistwo) lub brakowi zdolności. Warto wskazywać, że uczenie się wymaga wkładu pracy, może zabierać nam czas, powodować pomyłki, być źródłem stresu, ale i dużej przyjemności. Chwalić dziecko za wytrwałość, sumienność w wykonywaniu zadań, a nie tylko za efekty czy oceny – to bardzo ważna zasada w pracy z dziećmi.
Używaj trafnych informacji zwrotnych
Zamiast mówić: „wspaniale!”, „cudownie!”, które niewiele mówią o tym, co nam się podoba w wykonanym przez dziecku zadaniu, warto używać pochwały opisowej. W takiej informacji zwrotnej: krótko opisz, to co widzisz („Proste linie tabelki, staranne pismo, kolorowe nagłówki”), nazwij uczucia, jakie wywołuje to w Tobie („Cieszę się, że tak starannie zrobiłeś to zadanie”), podsumuj godne pochwały zachowanie dziecka i nazwij to krótko, nawet jednym słowem („To jest dopiero staranność!”). Nie stosuj pochwał, ze słowem „ale”, które rujnuje pochwałę. („Pierwsza część wypracowania bardzo mi się podoba, ale…”). Zachęcaj, aby dziecko chwaliło samo siebie, pytając np.: „jak ci się podoba efekt twojej pracy?”
Może Cię także zainteresować nasz inny tekst: Jak być dobrym rodzicem? | Widoki – Twoja Psychoterapia (widokipsychoterapia.pl)
Odwiedź nas również na Facebooku: Widoki – Twoja Psychoterapia | Warsaw | Facebook
