Gaslighting to złożona i często trudna do zidentyfikowania forma manipulacji emocjonalnej. Nazwa tego zjawiska wywodzi się od tytułu klasycznego filmu z 1944 roku „Gaslight”, który opowiada o zaborczym mężczyźnie znęcającym się emocjonalnie nad swoją żoną. Kobieta z każdą sceną staje się coraz bardziej paranoiczna, niepewna i zalękniona na skutek manipulacji męża. Mimo, że ta historia jest fikcyjna – gaslighting jest realnym problemem występującym w relacjach międzyludzkich.
Ta subtelna, lecz potężna forma manipulacji emocjonalnej, jest obecna w wielu relacjach i może mieć znaczące konsekwencje zarówno dla zdrowia psychicznego jak i fizycznego osób, które są jego ofiarami. Gaslighting jest formą przemocy psychicznej, której celem jest wywołanie w osobie wątpliwości wobec własnej percepcji i pamięci zdarzeń. Osoba jej poddawana odczuwa dezorientację, traci wiarę we własną zdolność do adekwatnej oceny sytuacji, a także poddaje w wątpliwość swoje poczucie rzeczywistości, często wywoływany jest u niej dysonans poznawczy.
W tym artykule zgłębimy naturę gaslightingu, zrozumiemy jego mechanizmy oraz omówimy strategie radzenia sobie z nim i to, jak rozpoznać tę toksyczną formę manipulacji.
Jak rozpoznać gaslighting?
Nie jest łatwo zrozumieć, że jest się ofiarą gaslightingu, ponieważ gaslighter (osoba stosująca tę technikę manipulacyjną) bardzo umiejętnie wprowadza ofiarę w stan dezorientacji. Oprawca dąży do podważania poczucia własnej wartości i racjonalnego myślenia ofiary, wykorzystując kłamstwa, manipulacje, przeinaczanie faktów, by sprawić, żeby ofiara zaczęła wątpić w swój zdrowy rozsądek. Istnieje kilka oznak, na które warto zwrócić uwagę, aby być bardziej świadomym, że to, czego doświadczamy ze strony drugiej osoby to potencjalny gaslighting.
Najczęstsze formy użycia tej techniki manipulacyjnej są następujące:
– Izolowanie ofiary od najbliższego otoczenia, aby uniemożliwić jej pomoc w rozpoznaniu przemocy
– Umniejszanie emocji ofiary – „Twoja reakcja nie jest normalna”, „Jesteś przewrażliwiona”, „Histeryzujesz” – Zaprzeczanie faktom, np. poprzez stosowanie komunikatów typu: „Masz problemy z pamięcią”, „Wcale tak nie było, wymyśliłaś to sobie”
– Kłamstwa wypowiadane w bardzo przekonujący sposób
– Tworzenie fałszywych wersji zdarzeń – manipulator może celowo tworzyć fałszywe sytuacje, aby wprowadzić ofiarę w błąd i ją zdezorientować
– Robienie z ofiary „wariata”, wmawianie choroby lub zaburzeń psychicznych
– Tworzenie chaosu – osoba manipulująca będzie celowo wprowadzać zamęt w życiu ofiary, co może prowadzić do poczuci braku kontroli czy bezradności
Te zachowania to jedynie przykłady, mogą przybierać różne formy w zależności od kontekstu.
Po co ktoś stosuje gaslighting?
Głównym celem stosowania gaslightingu często jest uzyskanie jakiejś korzyści, chęć poczucia władzy i kontroli. Gaslightera można spotkać praktycznie wszędzie. W związkach romantycznych, przyjaźniach, relacjach rodzinnych czy nawet w miejscu pracy. Jednak niezależnie od tego, gdzie doświadczysz gaslightingu, zawsze będzie się to wiązało z masą negatywnych konsekwencji. Gaslighter chcąc zdobyć przewagę nad drugą osobą, zaczyna negować jej doświadczenia lub bagatelizować uczucia. Dąży do tego, aby wpływać na każdy aspekt życia ofiary. Chce stać się dyktatorem. Poprzez tworzenie atmosfery dezorientacji i lęku, gaslighter zyskuje przewagę emocjonalną, co znacznie ułatwia mu manipulację i realizację celów. Co ciekawe, według badań psychologa, badacza zjawiska gaslightingu – Jay’a Carter’a, tylko 1% ludzi umyślnie i w pełni świadomie stosuje tę technikę manipulacyjną, aby zranić inne osoby. 20% osób stosuje ją nie do końca świadomie, podczas gdy reszta czyli prawie 80% oprawców używa gaslightingu nieświadomie i robi to sporadycznie.
Kultura i społeczeństwo a gaslighting
Gaslighting nie jest jedynie problemem indywidualnym. Ma swoje odzwierciedlenie również w kulturze i społeczeństwie. Kultura, która promuje toksyczną męskość, patriarchat czy też ideały perfekcjonizmu, może sprzyjać występowaniu gaslightingu. Społeczeństwo, w którym akceptuje się manipulacyjne zachowania w relacjach, może znacznie utrudniać ofiarom identyfikację i nazwanie tego, co się z nimi dzieje. Gaslighting może być widoczny także w mediach społecznościowych czy popkulturze, gdzie niekiedy techniki manipulacyjne są przedstawiane jako norma. Jednakże, rosnąca świadomość może prowadzić do zmiany społecznej. Poprzez edukację, kampanie informacyjne, społeczeństwo może stać się bardziej wrażliwe na te techniki i bardziej zdolne do wsparcia ofiar.
Gaslighting – konsekwencje dla ofiary
Ten rodzaj przemocy może mieć bardzo szkodliwy wpływ na ofiarę. Oto kilka przykładów:
1. Zmniejszenie pewności siebie. Ciągłe kwestionowanie własnej percepcji rzeczywistości może prowadzić do utraty pewności oraz wiary w siebie. Ofiara zaczyna wątpić w swoje własne myśli i uczucia, co może prowadzić do poczucia chaosu wewnętrznego i niemożności podejmowania decyzji.
2. Dezorientacja. Gaslighting może sprawić, że osoba doświadczająca tego zjawiska zacznie wątpić w swoją pamięć i zdolność do rozróżniania faktycznych od fałszywych interpretacji.
3. Izolacja społeczna. Gaslighter może odizolować ofiarę od społeczeństwa, zapewniając, że inni ludzie również nie mają racji lub że nikt inny nie zrozumie sytuacji. To może skutkować, poczuciem odizolowania i bezradności.
4. Utrata zaufania do samego siebie. Ciągłe naruszanie zaufania do własnych myśli i odczuć może doprowadzić do utraty zaufania do siebie samego. Ofiara może zacząć kwestionować swoją własną intuicję.
5. Trudności w relacjach międzyludzkich. Gaslighting może prowadzić do trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji z innymi ludźmi. Mogą pojawić się trudności z zaufaniem innym i otworzeniem się na nich. Może także pojawić się odwrotna sytuacja, w której osoba poddana gaslightingowi może zacząć ignorować swoje własne potrzeby i pragnienia, skupiając się bardziej na próbach zaspokojenia oczekiwań manipulatora.
6. Problemy zdrowotne. Długotrwały stres związany z przemocą emocjonalną może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak, np.: bezsenność, lęki, depresja.
Gaslighting może mieć dalekosiężne skutki dla zdrowia psychicznego i samopoczucia osoby, dlatego ważne jest, aby ofiary były świadome tego, co się dzieje i potrafiły zadbać o wsparcie.
Gaslighting – jak sobie z nim radzić?
Walka z gaslightingiem jest trudnym i czasochłonnym zadaniem. Wymaga determinacji i siły do walki o siebie samego. Aby skutecznie przeciwdziałać gaslightingowi, kluczowym elementem jest edukacja i świadomość. Ofiary muszą zdawać sobie sprawę z tego, co się z nimi dzieje, aby mogły zacząć przeciwstawiać się manipulacji. Zrozumienie, czym jest gaslighting to pierwszy krok w walce z manipulacją. Równie ważne jest zadbanie o kształtowanie świadomości społecznej w zakresie przemocy psychicznej. Poza tym, istotne jest, aby:
– Poszukać wsparcia – rozmawiać z bliskimi osobami, które mogą udzielić ofierze wsparcia emocjonalnego.
– Dokształcać się na temat gaslightingu – poznanie mechanizmów manipulacji może pomóc zidentyfikować, co właściwie się dzieje.
– Utrzymywać zdrowe granice – określenie klarownych granic w swoich relacjach i brak zgody, aby ktoś je naruszał. Nie bójmy się mówić “nie” i chronić swoje emocje.
– Pracować nad wzmocnieniem swojego poczucia własnej wartości – pamiętajmy o swoich mocnych stronach, celach i wartościach.
– Zaufać swoim uczuciom – jeśli coś sprawia, że czujemy się źle, nie ignorujmy swoich uczuć. Nie dajmy się przekonać, że to, co czujemy lub myślimy jest niewłaściwe.
– Korzystać z pomocy specjalistów, aby wyzwolić się z toksycznej pułapki. Dzielenie się swoimi doświadczeniami może pomóc w zrozumieniu, że nie jest się samemu.
Masz trudności i potrzebujesz wsparcia?
Podsumowanie
Podsumowując, gaslighting to przemoc popełniana w białych rękawiczkach. Jest to działanie, które pozbawia wiary w siebie, niszczy zaufanie oraz szacunek do siebie samego, a także odbiera poczucie równowagi. Nikt nie powinien bagatelizować takiej wyniszczającej relacji. Poprzez zwiększenie świadomości na temat gaslightingu oraz promowanie zdrowych relacji opartych na szacunku, otwartości i empatii, społeczeństwo może przeciwdziałać temu zjawisku.
Warto pamiętać, że jeśli padłeś ofiarą gaslightingu, nie jest to Twoja wina. Ktoś wykorzystał Twoją słabość, by zacząć Tobą manipulować i odebrać Ci kontrolę nad Twoim życiem. Przełamanie milczenia, szukanie wsparcia i budowanie zdrowych relacji opartych na zaufaniu są ważnym krokiem w kierunku zdrowia psychicznego i emocjonalnego.
Mogą Cię także zainteresować inne nasze artykuły: Leczenie depresji – co pomaga, a co przeszkadza? | Widoki – Twoja Psychoterapia (widokipsychoterapia.pl)
Mechanizmy obronne – sposób na przetrwanie | Widoki – Twoja Psychoterapia (widokipsychoterapia.pl)
Odwiedź nas również na Facebooku : Widoki – Twoja Psychoterapia | Warsaw | Facebook
oraz Instagramie: Widoki – Twoja Psychoterapia • Psychoterapia Warszawa (@widoki_twoja_psychoterapia) • Zdjęcia i filmy na Instagramie
