Zaburzenie stresu pourazowego, znane powszechnie jako PTSD (ang. Post-Traumatic Stress Disorder), stanowi istotny problem zdrowotny w skali globalnej. Jest to stan psychiczny, który może występować u jednostek, które doświadczyły ekstremalnych wydarzeń traumatycznych, takich jak wojny, przemoc, katastrofy naturalne, wypadki samochodowe. PTSD charakteryzuje się różnorodnymi objawami, które wpływają na zdolność jednostki do normalnego funkcjonowania. W artykule przedstawiamy objawy PTSD, mechanizmy neurobiologiczne jego powstawania, skutki oraz sposoby leczenia. Omawiamy też, jak bliscy osoby z PTSD mogą ją wspierać.
PTSD – objawy
Objawy PTSD stanowią złożoną manifestację reakcji psychicznych na ekstremalne wydarzenia traumatyczne. Rozpoznanie tego zaburzenia opiera się na kryteriach diagnostycznych określonych przez American Psychiatric Association (APA) w ramach DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition). Główne objawy, które są charakterystyczne dla PTSD:
- nawracające i uporczywe wspomnienia traumatycznego wydarzenia, które mogą przybierać formę przeżyć onirycznych, flashbacków lub silnego niepokoju; uciążliwe koszmary senne, bezpośrednio związane z traumatycznym doświadczeniem;
- aktywne unikanie sytuacji, miejsc lub osób, które przypominają o traumatycznym wydarzeniu;
- zredukowane uczucia pozytywne (radość, ciekawość), emocjonalne spłycenie, odczuwanie niejako oddalenia od własnych uczuć;
- wzmożona pobudliwość, wyrażająca się w trudnościach z koncentracją, podatności na drażniące bodźce oraz poczuciu zagrożenia; nadmierna wrażliwość na hałas lub nagłe dźwięki;
- trudności z zasypianiem;
- częste doświadczanie lęku, ataki paniki;
- zmaganie się z poczuciem bezsensu, myślami samobójczymi;
- ograniczone zaufanie do innych; trudności w utrzymaniu relacji z ludźmi;
- zobojętnienie, poczucie braku perspektyw.
Warto zaznaczyć, że diagnoza PTSD wymaga, aby objawy utrzymywały się przez co najmniej jeden miesiąc i znacząco wpływały na funkcjonowanie jednostki.
PTSD – mechanizmy neurobiologiczne powstawania
Powstawanie PTSD, czyli Zaburzenia Stresu Pourazowego, jest złożonym procesem, który ma podłoże neurobiologiczne. Chociaż mechanizmy dokładnie nie są jeszcze w pełni zrozumiane, badania neurobiologiczne dostarczają pewnych wskazówek na temat tego, jak traumatyczne wydarzenia mogą wpłynąć na funkcje mózgu i wywołać ten stan. Traumatyczne wydarzenia wywołują aktywację układu nerwowego autonomicznego, co prowadzi do wzrostu poziomu kortyzolu (hormonu stresu) oraz aktywacji układu współczulnego. Może to skutkować wzmożonym napięciem i nadmiernym pobudzeniem. W badaniach na osobach z PTSD zaobserwowano także zmiany w obszarach mózgu związanych z regulacją emocji, takich jak hipokamp, ciało migdałowate i zakręt obręczy. Zwłaszcza ciało migdałowate, które odgrywa kluczową rolę w przetwarzaniu emocji, wykazuje się nadmierną aktywnością u osób z PTSD. Hipokamp, struktura mózgowa zaangażowana w przetwarzanie pamięci, jest wrażliwa na wpływ kortyzolu. Osoby z PTSD często wykazują zmniejszenie objętości hipokampu. U osób z PTSD obserwuje się także zmiany w układzie serotoninergicznym. Serotonina jest neuroprzekaźnikiem zaangażowanym w regulację nastroju i lęku. Osoby z PTSD mogą mieć zmniejszony poziom serotoniny lub zmienioną wrażliwość na ten neuroprzekaźnik. U osób z PTSD zakłócenie wykazuje również płynność pomiędzy układem limbicznym a korą przedczołową, co wpływa na zdolność regulacji emocji i podejmowania decyzji.
Życie codzienne osoby z PTSD
Życie codzienne osoby cierpiącej na Zaburzenie Stresu Pourazowego (PTSD) może być znacznie utrudnione i skomplikowane. Osoba z PTSD może doświadczać nawracających i intensywnych wspomnień traumatycznego wydarzenia. Te wspomnienia mogą pojawiać się spontanicznie lub w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne, takie jak dźwięki, zapachy lub sytuacje przypominające o traumie. Koszmary senne związane z traumatycznym wydarzeniem mogą prowadzić do zaburzonego snu i wszystkich konsekwencji związanych ze słabą jakością snu (zmęczenie, drażliwość, wzmożony niepokój, trudności z koncentracją uwagi i wiele innych). Ponadto osoba z PTSD może unikać miejsc, sytuacji lub ludzi, które przypominają o traumatycznym wydarzeniu. Może to skutkować znacznym wycofaniem się z życia społecznego, ale także rodzinnego i zawodowego. Trudności z regulacją emocji mogą prowadzić do gwałtownych reakcji emocjonalnych, impulsywnego zachowania lub zobojętnienia na otoczenie. Aby poradzić sobie z trudem życia z PTSD, część osób decyduje się na nadużywanie substancji psychoaktywnych lub samookaleczenia. Co istotne, osoby z zespołem stresu pourazowego są bardziej podatne na rozwinięcie współistniejących zaburzeń, takich jak depresja i zaburzenia lękowe.
Warto podkreślić, że PTSD jest zaburzeniem, które można leczyć. Psychoterapia, farmakoterapia, grupy wsparcia oraz odpowiednie zarządzanie objawami mogą znacząco poprawić życie osób z PTSD.
Masz trudności i potrzebujesz wsparcia?
Jak wspierać osobę z PTSD?
Wspieranie osoby cierpiącej na Zaburzenie Stresu Pourazowego (PTSD) wymaga wiedzy i empatii oraz zrozumienia, że jest to skomplikowane zaburzenie psychiczne, które wpływa na zdolność jednostki do funkcjonowania w codziennym życiu. Pierwszym krokiem we wspieraniu osoby z PTSD jest właśnie zrozumienie natury tego zaburzenia. Ważne jest, aby zdobyć wiedzę na temat objawów, mechanizmów i konsekwencji PTSD. To pozwoli lepiej zrozumieć doświadczenia osoby z PTSD i dostosować wsparcie do jej potrzeb. Co może pomóc, oprócz tego, że poznamy się bliżej z PTSD? Empatia i wsparcie emocjonalne. Okazywanie zrozumienia, akceptacji, nieoceniająca postawa, wykazanie się cierpliwością (PTSD nie minie po miesiącu lub dwóch!) – wszystko to jest bardzo ważne w towarzyszeniu osobie z PTSD. Istotne jest również wsparcie w codziennym funkcjonowaniu, w prostych czynnościach (zakupy, prace domowe), szczególnie w okresach nasilenia objawów. Szanuj przy tym, ale nie tylko, granice osoby z PTSD. Nie należy zmuszać jej do rozmów ani konfrontacji z traumą, jeśli nie jest na to gotowa. Pozwól jej kontrolować tempo procesu zdrowienia. Z podstawowych spraw – wspieraj zdrowe nawyki życiowe, takie jak regularny sen, dieta, aktywność fizyczna i unikanie substancji psychoaktywnych. Ponadto warto zachęcać osobę z PTSD do poszukania profesjonalnej pomocy, tj. do skonsultowania się z psychoterapeutą lub psychiatrą. Psychoterapia jest niezbędna w procesie leczenia PTSD. Pamiętaj, że każda osoba jest inna, dlatego ważne jest dostosowanie wsparcia do indywidualnych potrzeb osoby i jej reakcji na traumę.
Jak przebiega leczenie PTSD?
Leczenie Zaburzenia Stresu Pourazowego (PTSD) jest kompleksowym procesem, który zarówno farmakologiczne, jak i psychoterapeutyczne.
Psychoterapia
Udział w psychoterapii jest podstawowym sposobem leczenia PTSD. Jak wybrać odpowiedniego specjalistę dla siebie? W jakim nurcie najlepiej odbywać swoją psychoterapię? Jest to zależne od rodzaju objawów, ich nasilenia, indywidualnych preferencji osoby co do kontaktu z psychoterapeutą. Najlepiej wybrać specjalistę, który ukończył 4 lub 5-letnią szkołę psychoterapii oraz ma doświadczenie w pracy z osobami, które doświadczyły traumy lub zmagały się z PTSD. W wyniku konsultacji wspólnie podejmiecie decyzję, co dla Ciebie będzie najlepsze. Jedną z terapii wykorzystywanych w leczeniu PTSD jest EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing). Jest to terapia stosowana w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych, zwłaszcza PTSD, ale także w innych chorobach związanych z traumą, lękiem. Terapia EMDR bazuje na założeniu, że traumatyczne wspomnienia i doświadczenia są przechowywane w mózgu w sposób nieprzetworzony, co może prowadzić do nasilania się objawów PTSD. Ruchy oczu pomagają przetworzyć te wspomnienia i umożliwiają osobie np. nadanie nowego sensu przeżytym doświadczeniom. Warto podkreślić, że EMDR jest stosowane przez wykwalifikowanych terapeutów, którzy przeszli specjalne szkolenie w tej metodzie. Inną formą psychoterapii wykorzystywaną w leczeniu PTSD jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która skupia się na identyfikowaniu, zrozumieniu i modyfikowaniu myśli i zachowań związanych z objawami PTSD. W ramach CBT-PTSD pacjent jest zachęcany do eksponowania się na źródła lęku w kontrolowanym i bezpiecznym otoczeniu. Terapia ta może również skupiać się na edukacji na temat PTSD, rozwoju umiejętności relaksacji.
Objawy PTSD – farmakoterapia
Leczenie farmakologiczne jest rozważane w przypadku nasilonych objawów PTSD. Najczęściej stosowanymi lekami w leczeniu PTSD są inhibitory wychwytu serotoniny (SSRI) i inhibitory wychwytu serotoniny-noradrenaliny (SNRI). Farmakoterapia jest zwykle stosowana jako uzupełnienie procesu psychoterapii.
Badania nad PTSD nadal prowadzą do lepszego zrozumienia mechanizmów neurobiologicznych i skuteczniejszych metod leczenia. Jednak już teraz odpowiednio dobrane leczenie i wsparcie bliskich mogą pomóc osobom z PTSD odzyskać równowagę psychiczną i poprawić jakość życia.
Mogą Cię także zainteresować inne nasze artykuły. Szczególnie polecamy artykuł o objawach depresji: Objawy depresji – charakterystyka | Widoki – Twoja Psychoterapia (widokipsychoterapia.pl), a także na temat zaburzeń lękowych: Uogólnione zaburzenie lękowe (GAD) – objawy, przyczyny, leczenie (widokipsychoterapia.pl).
Odwiedź nas również na Facebooku : Widoki – Twoja Psychoterapia | Warsaw | Facebook
oraz Instagramie: Widoki – Twoja Psychoterapia (@widoki_twoja_psychoterapia) • Zdjęcia i filmy na Instagramie
