Relacje międzyludzkie to niezwykle ważna część naszego życia. Niezależnie od tego, czy mówimy o związkach partnerskich, przyjaźniach czy relacjach rodzinnych, to, jak budujemy więzi z innymi, wpływa na nasze poczucie szczęścia i spełnienia. Czy zastanawiałaś/eś się kiedyś, dlaczego niektóre osoby z łatwością tworzą trwałe i pełne bliskości relacje, podczas gdy inni zmagają się z lękiem przed odrzuceniem lub potrzebą trzymania dystansu? Odpowiedź może leżeć w stylu przywiązania, który kształtuje się już w dzieciństwie i towarzyszy nam przez całe życie.
Czym jest przywiązanie?
Przywiązanie to głęboka, emocjonalna więź, która nawiązuje się od najmłodszych lat życia między dzieckiem a jego opiekunem, której znaczenie zostało po raz pierwszy szczegółowo opisane przez Johna Bowlby’ego, brytyjskiego psychiatrę i psychoanalityka. Teoria przywiązania, rozwinięta przez Bowlby’ego w latach 50. XX wieku, wskazuje, że bliska relacja z opiekunem jest fundamentem, na którym opiera się rozwój osobowości oraz sposób nawiązywania relacji międzyludzkich w dorosłości. Dzieci rodzą się z wrodzoną potrzebą tworzenia więzi z dorosłym, który może zapewnić im bezpieczeństwo i stabilność. Bowlby podkreślał, że rozwój emocjonalny dziecka jest nierozerwalnie związany z tym, jak jego potrzeby są zaspokajane. Opiekunowie, którzy są dostępni emocjonalnie i reagują na potrzeby dziecka w przewidywalny sposób, pomagają kształtować u niego poczucie bezpieczeństwa. Dziecko, które ma pewność, że może liczyć na wsparcie, lepiej radzi sobie ze stresem i trudnymi emocjami, co pozytywnie wpływa na jego dalszy rozwój.
Kiedy powstaje przywiązanie?
Jak wspomnieliśmy wyżej, proces tworzenia więzi emocjonalnej między dzieckiem a jego opiekunem rozpoczyna się od pierwszych dni życia. Już noworodek posiada zdolności, które pomagają w nawiązaniu kontaktu z opiekunem – płacz, uśmiech, a później gaworzenie, są sygnałami, które mają na celu przyciągnięcie uwagi dorosłego. Reakcje opiekuna na te sygnały mają kluczowe znaczenie dla rozwoju przywiązania.
Z badań wynika, że pierwszy rok życia dziecka to najważniejszy okres kształtowania się stylu przywiązania. W tym czasie dziecko nie tylko intensywnie rozwija swoje zdolności komunikacyjne, ale także uczy się, czy może polegać na dorosłym. Jeżeli reakcje opiekuna są spójne, przewidywalne i zaspokajają potrzeby dziecka, to rozwija się styl bezpieczny. W przeciwnym razie, gdy opiekun jest emocjonalnie niedostępny lub reaguje w sposób niespójny, może dojść do ukształtowania stylu lękowo-ambiwalentnego, unikowego lub zdezorganizowanego.
Charakterystyka poszczególnych stylów przywiązania
Na podstawie badań prowadzonych przez Mary Ainsworth, współpracowniczkę Johna Bowlby’ego i zarazem kontynuatorkę teorii przywiązania oraz jej eksperymentu „obcej sytuacji” (strange situation), wyróżniono trzy główne style przywiązania: bezpieczny, unikający i lękowo-ambiwalentny. Czym charakteryzują się dane style?
Styl bezpieczny
Dzieci z bezpiecznym stylem przywiązania miały doświadczenia, w których ich opiekunowie byli dostępni emocjonalnie i reagowali na ich potrzeby w sposób konsekwentny. W dorosłości takie osoby cechują się większym poczuciem bezpieczeństwa w relacjach, zdolnością do otwartego wyrażania emocji oraz zaufania wobec innych. Potrafią budować zdrowe, stabilne związki, w których komunikacja i wzajemne zrozumienie odgrywają kluczową rolę. Są także bardziej elastyczne w radzeniu sobie z trudnościami w relacjach, co sprawia, że łatwiej rozwiązują konflikty i utrzymują bliskość emocjonalną.
Styl lękowo – ambiwalentny
Osoby z lękowo-ambiwalentnym stylem przywiązania miały doświadczenia, w których opiekunowie byli zmienni w swoich reakcjach – czasami dostępni emocjonalnie, a czasami niedostępni lub nieprzewidywalni. Taki brak konsekwencji sprawia, że dziecko rozwija poczucie niepewności oraz silną potrzebę bliskości, ale jednocześnie żywi obawy przed odrzuceniem. W dorosłym życiu osoby te mogą odczuwać silny lęk przed porzuceniem, co często prowadzi do nadmiernej zależności od partnera, nieustannego poszukiwania potwierdzenia miłości oraz trudności w zachowaniu równowagi emocjonalnej. Ich relacje często są burzliwe, pełne intensywnych emocji, zazdrości i konfliktów.
Styl unikający
Styl unikający powstaje wtedy, gdy opiekunowie nie odpowiadają na potrzeby dziecka lub są emocjonalnie niedostępni. Dziecko uczy się, że nie może polegać na innych, więc rozwija mechanizmy obronne polegające na unikaniu bliskości oraz emocjonalnym dystansie. W dorosłości osoby te mają tendencję do unikania zobowiązań i trzymania partnerów na dystans. Choć mogą wchodzić w relacje, często są emocjonalnie odcięte, mają trudności z otwarciem się na drugą osobę i niechętnie angażują się w głębsze związki. Związki takich osób mogą być powierzchowne, a one same mogą unikać sytuacji, które wymagają większego zaangażowania emocjonalnego.
Wpływ stylu przywiązania na relacje
Styl przywiązania, który kształtuje się w dzieciństwie, ma decydujący wpływ na sposób, w jaki wchodzimy w relacje w dorosłości. To, jak postrzegamy innych, jak reagujemy na konflikty oraz czy potrafimy tworzyć zdrowe, satysfakcjonujące związki, jest ściśle powiązane z naszym stylem przywiązania. Warto zrozumieć, że każdy styl przywiązania wpływa nie tylko na dynamikę relacji z partnerami, ale również na sposób, w jaki postrzegamy samych siebie, na nasze poczucie własnej wartości oraz umiejętność radzenia sobie z trudnościami.
Osoby z bezpiecznym stylem przywiązania
W dorosłości mają zwykle zdrowsze podejście do relacji. Potrafią otwarcie wyrażać swoje emocje, komunikować potrzeby, a jednocześnie szanować granice drugiej osoby. Są zdolne do budowania związków opartych na zaufaniu, wzajemnym wsparciu i bliskości. Kiedy dochodzi do konfliktów, osoby te potrafią rozwiązywać je w sposób konstruktywny, dążąc do porozumienia, co sprzyja trwałości i jakości związku.
Osoby z lękowo-ambiwalentnym stylem przywiązania
Ich relacje często bywają burzliwe. Osoby te przejawiają skłonność do nadmiernej zależności od partnera, często w sposób kompulsywny szukają potwierdzenia miłości i mogą reagować emocjonalnym przesytem w obliczu najmniejszych trudności. Ich lęk przed odrzuceniem może prowadzić do nadmiernej zazdrości, kontrolowania partnera lub prób manipulacji, co negatywnie wpływa na jakość relacji.
Osoby z unikającym stylem przywiązania
Styl unikowy prowadzi do relacji, w których unikanie emocji i zobowiązań jest dominującym wzorcem zachowania. Osoby z tym stylem przywiązania często trzymają partnera na dystans, a ich potrzeba niezależności przeważa nad potrzebą bliskości. Związki takich osób mogą być powierzchowne, a próby zbliżenia się emocjonalnego często kończą się wycofaniem lub obojętnością. W dłuższej perspektywie takie wzorce zachowań mogą prowadzić do osamotnienia, ponieważ osoby unikowe unikają głębokich, emocjonalnych zaangażowań.
Styl zdezorganizowany
Sprawia on, że relacje są pełne chaosu i niepewności. Osoby z tym stylem mogą odczuwać silny wewnętrzny konflikt – pragną bliskości, ale jednocześnie obawiają się jej. W związku z tym ich zachowania w relacjach bywają nieprzewidywalne, co prowadzi do częstych konfliktów i napięć. Związki mogą być na przemian bardzo intensywne emocjonalnie, a następnie chłodne i pełne dystansu. Dla osób z takim stylem przywiązania relacje są często źródłem dużego stresu i lęku, a one same mogą mieć trudności z utrzymaniem stabilności emocjonalnej.
Jak pracować nad relacjami, jeśli masz unikający styl przywiązania?
Unikający styl przywiązania może być dużym wyzwaniem, jeśli pragniesz budować bliskie i satysfakcjonujące relacje. Istnieje jednak kilka skutecznych strategii, które mogą pomóc w pracy nad swoimi wzorcami zachowań:
Pracuj nad świadomością emocji. Wiele osób z unikającym m stylem przywiązania ma tendencję do tłumienia emocji lub unikania ich rozpoznawania. Kluczem do zmiany jest nauka identyfikacji i wyrażania swoich uczuć. Praktyka regularnej refleksji nad swoimi emocjami oraz próby otwartego komunikowania ich partnerowi mogą pomóc w budowaniu bardziej autentycznych relacji.
Ćwicz komunikację otwartą. Osoby z unikającym stylem przywiązania często unikają rozmów na temat swoich potrzeb i pragnień, co prowadzi do nieporozumień w relacjach. Ważne jest, aby pracować nad otwartością i regularną komunikacją. Ćwiczenie wyrażania swoich myśli i odczuć w bezpiecznym środowisku, np. podczas terapii, może pomóc w przełamywaniu lęku przed bliskością.
Ucz się budowania zaufania. Zaufanie jest fundamentem zdrowych relacji. Dla osoby unikającej może to być trudne, ale warto pracować nad tym, aby stopniowo otwierać się na innych. Ćwiczenie drobnych gestów zaufania, takich jak prośba o wsparcie w trudnych sytuacjach, może pomóc w stopniowym budowaniu głębszych więzi.
Pozwól sobie na zależność. Wiele osób z unikającym stylem przywiązania obawia się, że zależność od drugiej osoby to oznaka słabości. Przeciwnie – zdrowa zależność jest naturalną częścią każdej bliskiej relacji. Nauka akceptacji faktu, że wszyscy czasem potrzebujemy wsparcia, jest kluczowa w budowaniu zdrowych związków.
Rozważ psychoterapię. Praca nad zmianą unikającego stylu przywiązania może być trudna, dlatego warto skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Psychoterapia pomaga w głębszym zrozumieniu swoich wzorców zachowań oraz w pracy nad nimi w bezpiecznym i wspierającym otoczeniu.
Jak pracować nad relacjami, jeśli masz lękowo–ambiwalentny styl przywiązania?
Osoby z lękowo–ambiwalentnym stylem przywiązania często odczuwają silne emocje w relacjach, co może prowadzić do trudności w utrzymaniu stabilnych i zdrowych związków. Oto kilka kroków, które mogą pomóc w pracy nad tym stylem:
Rozpoznaj swoje lęki. Kluczowym elementem pracy nad lękowo–ambiwalentnym stylem przywiązania jest zrozumienie, jakie lęki dominują w twoich relacjach. Czy stale potrzebujesz potwierdzenia miłości? Czy obawiasz się, że partner cię opuści? Uświadomienie sobie tych lęków to pierwszy krok do pracy nad nimi. Prowadzenie dziennika emocji może pomóc w identyfikacji wzorców myślenia i zachowań, które sabotują relacje.
Pracuj nad poczuciem własnej wartości. Lęk przed odrzuceniem często wynika z niskiego poczucia własnej wartości. Warto poświęcić czas na rozwój osobisty oraz budowanie silnej, pozytywnej samooceny. Praca nad docenianiem swoich sukcesów i wartości niezależnie od oceny innych pomoże uniezależnić się od zewnętrznych potwierdzeń i wpłynie na większą pewność siebie w relacjach.
Naucz się regulować emocje. Osoby z lękowo–ambiwalentnym stylem przywiązania często przeżywają silne emocje, które mogą prowadzić do impulsywnych reakcji. Praktyka technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, oddech czy techniki uważności, może pomóc w lepszej kontroli emocji i pozwalać na reagowanie w bardziej zrównoważony sposób. Regularne stosowanie tych technik może znacząco poprawić zdolność do radzenia sobie ze stresem w relacjach.
Zadbaj o autonomię. Dbanie o własne pasje, zainteresowania i relacje poza związkiem to kluczowy element budowania zdrowszej równowagi w relacji. Im bardziej będziesz czuć się spełniony samodzielnie, tym mniej zależny będziesz od partnera, co w dłuższej perspektywie przyczyni się do zdrowszej dynamiki w związku. Tworzenie własnego życia poza relacją pomaga również w zachowaniu stabilności emocjonalnej w momentach, gdy pojawiają się trudności w związku.
Rozważ udział w psychoterapii. Praca nad lękowo–ambiwalentnym stylem przywiązania może wymagać wsparcia terapeuty. Psychoterapia może pomóc w odkryciu korzeni twoich lęków, nauce skuteczniejszych strategii radzenia sobie z emocjami oraz w pracy nad budowaniem zdrowszych relacji. Psychoterapeuta może również pomóc w rozwijaniu zdrowszych mechanizmów radzenia sobie z konfliktami w relacjach.
Sprawdź swój styl przywiązania
Poniżej znajduje się 10 pytań. Przy każdym z nich wybierz odpowiedź, która najlepiej opisuje Twoje zachowanie lub odczucia w bliskich relacjach.
1. Gdy jestem w związku, czuję się komfortowo i swobodnie.
a) Zawsze
b) Czasami
c) Rzadko
2. Gdy partner/ka nie odpowiada na moje wiadomości lub jest niedostępny/a, czuję niepokój i zaczynam się martwić, że coś jest nie tak.
a) Rzadko
b) Czasami
c) Często
3. W relacjach zazwyczaj potrzebuję dużo przestrzeni i czasami wolę być sam/a.
a) Rzadko
b) Czasami
c) Często
4. Często obawiam się, że partner/ka może mnie opuścić lub przestać mnie kochać.
a) Rzadko
b) Czasami
c) Często
5. Mam trudności z wyrażaniem swoich potrzeb i uczuć w relacji.
a) Rzadko
b) Czasami
c) Często
6. Ufam, że mogę liczyć na wsparcie mojej bliskiej osoby w trudnych chwilach.
a) Zawsze
b) Czasami
c) Rzadko
7. W relacjach staram się unikać nadmiernego zaangażowania, by nie czuć się zbyt zależnym od partnera/ki.
a) Rzadko
b) Czasami
c) Często
8. W bliskiej relacji czuję, że jestem ważny/a i kochany/a bez potrzeby ciągłego potwierdzania tego przez partnera/kę.
a) Zawsze
b) Czasami
c) Rzadko
9. Często czuję się zraniony/a lub zaniedbywany/a, nawet przez bliskie mi osoby.
a) Rzadko
b) Czasami
c) Często
10. Staram się unikać konfrontacji i wyrażania swoich negatywnych uczuć w relacji, bo obawiam się, że może to oddalić ode mnie partnera/kę.
a) Rzadko
b) Czasami
c) Często
Interpretacja wyników
Styl Bezpieczny:
Jeśli na większość pytań wybrałeś/aś odpowiedź „a”: Masz tendencję do bezpiecznego stylu przywiązania. Czujesz się swobodnie w relacjach, potrafisz ufać bliskim osobom i w naturalny sposób budujesz stabilne, zdrowe więzi.
Styl Lękowo–ambiwalentny:
Jeśli na większość pytań wybrałeś/aś odpowiedź „c”: Twój styl przywiązania może być lękowy. W relacjach często doświadczasz niepokoju, masz trudności z zaufaniem i często obawiasz się odrzucenia lub bycia opuszczonym.
Styl Unikający:
Jeśli na większość pytań wybrałeś/aś odpowiedź „b”: Twój styl przywiązania może być unikający. Możesz mieć tendencję do unikania zbliżenia, potrzebujesz dużo przestrzeni w relacjach i czasami możesz mieć trudności z otwarciem się na bliskość.
To proste narzędzie jest jedynie przestrzenią do refleksji nad swoim stylem przywiązania i nie zastępuje profesjonalnej diagnozy. Jeśli chcesz lepiej zrozumieć swoje wzorce w relacjach, warto rozważyć rozmowę z psychologiem lub psychoterapeutą.
Masz trudności i potrzebujesz wsparcia?
Podsumowanie
Styl przywiązania, który kształtuje się we wczesnym dzieciństwie, ma głęboki wpływ na to, jak funkcjonujemy w dorosłych relacjach. Choć nasze wczesne doświadczenia mogą nas ukształtować, nie oznacza to, że jesteśmy zdeterminowani przez te wzorce na całe życie. Dzięki świadomej pracy nad sobą, w tym psychoterapii, możliwa jest zmiana stylu przywiązania na bardziej bezpieczny, co przekłada się na lepszą jakość relacji i większą satysfakcję z życia.
Mogą Cię także zainteresować inne nasze artykuły:
Ataki paniki – objawy, przyczyny i metody leczenia | Widoki – Twoja Psychoterapia (widokipsychoterapia.pl)
Jak radzić sobie ze złością? | Widoki – Twoja Psychoterapia (widokipsychoterapia.pl)
Odwiedź nas również na Facebooku: Widoki – Twoja Psychoterapia | Warsaw | Facebook oraz Instagramie: Widoki – Twoja Psychoterapia • Psychoterapia Warszawa (@widoki_twoja_psychoterapia) • Zdjęcia i filmy na Instagramie
