Jak radzić sobie z samotnością? A może lepiej byłoby zapytać – jak radzić sobie z osamotnieniem? Każdy człowiek, choć w różnym stopniu, potrzebuje samotności. Jeżeli nie wynika ona z wyboru, a jest w większości koniecznością, z czasem staje się uciążliwa i prowadzi do poczucia osamotnienia. W artykule wyjaśniamy różnice pomiędzy samotnością i osamotnieniem, opisujemy możliwe przyczyny osamotnienia oraz dzielimy się pomysłami, które warto wypróbować, żeby zmniejszyć poczucie osamotnienia.
Potrzeba kontaktu z ludźmi a potrzeba samotności
Tadeusz Gadacz, polski filozof i religioznawca, w swojej pracy o samotności wskazuje, że życie ludzkie rozpięte jest między samotnością i więzią. Człowiek nie może żyć bez innych ludzi. W różnorakim sensie, ale przede wszystkim – odnosząc się do jego potrzeb psychicznych. Nie może być też z ludźmi cały czas. O tym regulowaniu odległości od innych w oparciu o to, co jest aktualnie potrzebne, mówi, przytoczona przez Gadacza opowieść Schopenhauera o jeżozwierzach. „Stado jeżozwierzy stoczyło się pewnego mroźnego dnia zimowego w zbitą gromadkę, aby przez wzajemne ogrzanie ustrzec się przed przemarznięciem. Wkrótce jednak odczuły nawzajem swe kolce, co kazało im się znowu od siebie oddalić. Gdy potrzeba ogrzania znowu je ku sobie przywiodła, to drugie zło się powtórzyło, tak że miotały się między oboma cierpieniami, aż odkryły w końcu pośrednią odległość, w jakiej mogły najlepiej znosić swą obecność (…). Na mocy tej odległości potrzeba wzajemnego ogrzania znajduje wprawdzie tylko niepełne zaspokojenie, w zamian jednak nie odczuwa się ukłucia kolców.” Każdy człowiek, mniej lub bardziej świadomie, decyduje o tym, jak wygląda obecność ludzi w jego życiu w zakresie ilości osób oraz bliskości kontaktów. Niektórzy niemal nieustannie otaczają się ludźmi, inni wybierają życie bardziej samotnicze. Jak zauważa Gadacz, „większość jednak żyje gdzieś pośrodku, między całkowitą samotnością i więzią”. Jak radzić sobie z samotnością? Zanim odpowiemy na to pytanie, dokonamy rozróżnienia dwóch bliskoznacznych słów.
Kocham ludzi. Kocham moją rodzinę, moje dzieci. Ale we mnie jest miejsce, w którym żyję samotnie, tam regeneruję źródła, których nigdy nie zabraknie.
[Pearl Buck]
Samotność a osamotnienie
Te dwa terminy – samotność i osamotnienie są niekiedy utożsamiane. Częściej jednak wskazuje się różnicę w znaczeniu. Jan Szczepański, socjolog, uznaje, że samotność oraz osamotnienie to pojęcia oznaczająca dwie odmienne sytuacje człowieka. Jego zdaniem samotność może być stanem wynikającym z własnego wyboru, a człowiek samotny to człowiek nie mający kontaktu z ludźmi, ale mający kontakt z sobą samym, ze swym światem wewnętrznym. Z kolei osamotnienie oznacza brak kontaktu z innymi ludźmi oraz z sobą samym. Zatem ludzie mogą być sami i nie odczuwać osamotnienia. Mogą także czuć się samotni, przebywając z wieloma osobami. Samotność stanowi więc wynik braku kontaktów z ludźmi, jest obcowaniem człowieka wyłącznie z sobą. Może być świadomym wyborem człowieka. Umożliwia ona koncentrację uwagi na sprawach swego „wewnętrznego świata”; potrzebujemy jej, aby się rozwijać, realizować twórczą aktywność. Jest także ważna dlatego, że dzięki niej możemy doświadczyć własnej odrębności. Natomiast osamotnienie stanowi wyraz zerwanej łączności z ludźmi i samym sobą. Jest subiektywnym, wewnętrznym doświadczeniem człowieka, które wiąże się z negatywnymi stanami emocjonalnymi i poczuciem dyskomfortu psychicznego. Stanowi ciężar psychiczny i niekiedy zagraża zdrowiu psychicznemu, ogranicza rozwój jednostki, rodzi lęk. Samotność, w przeciwieństwie do osamotnienia, które zawsze prowadzi do negatywnych konsekwencji, może być więc pozytywna, pożądana – najczęściej jednak, gdy jest chwilowa lub okresowa. Samotność trwająca zbyt długo z reguły prowadzi do osamotnienia.
Samotność jest jak przyjemny posiłek, o ile nie jest spożywany codziennie.
[Simon Carmiggelt]
Przyczyny poczucia osamotnienia
Wyniki badań Magdaleny Jakuty, na które powołuje się Joanna Wrótniak w swoim artykule dotyczącym samotności młodzieży, wskazują, że poczucie osamotnienia z większym prawdopodobieństwem może pojawić się u osób, które wychowywały się w rodzinach, które nie dawały poczucia bezpieczeństwa, stabilności, brak było w nich ustalonych zasad. Z pojawieniem się tego stanu wiążą się też niektóre wydarzenia w rozwoju rodziny, np. rozwód rodziców. Na powstanie poczucia osamotnienia wpływ mogą mieć także trudności w nawiązywaniu relacji społecznych, związane z niskimi kompetencjami społecznymi. Współczesny tryb funkcjonowania, szybkie tempo życia, nieustanne bycie online i związane z tym internetowe znajomości również mogą generować poczucie samotności. Mało mamy czasu na bycie z ludźmi, nawiązywanie i podtrzymywanie relacji w świecie realnym. Na zdolność tworzenia relacji z innymi ludźmi wpływ mają także wczesnodziecięce doświadczenia w kontakcie z opiekunami. Od tego, czy rodzic jest wrażliwy na potrzeby dziecka, dostępny, reaguje adekwatnie, zależą strategie, które zaczyna stosować dziecko, żeby przetrwać i zaspokoić swoje potrzeby. Strategie te wpływają na ukształtowanie się określonego modelu przywiązania. Możemy wyróżnić: a) model bezpieczny – powstający, gdy dziecko doświadcza dostępności, stałości i wrażliwości opiekuna, b) model lękowo-ambiwalentny – będący wynikiem doświadczania niepewności co do dostępności opiekuna, a tym samym – silnego lęku i niskiego poziomu eksploracji otoczenia, c) model lękowo-unikający – kształtujący się, gdy opiekun był często niedostępny lub niewrażliwy na potrzeby dziecka. W związku z tym – dziecko nauczyło się, że ma liczyć samo na siebie, a bliski kontakt kojarzony jest z możliwością odrzucenia. Od relacji z opiekunem w dużej mierze zależy więc, jak dziecko odbiera otoczenie społeczne – czy jest ono zagrażające, czy bezpieczne, czy może wspierać w zaspokajaniu potrzeb, czy raczej jest źródłem cierpienia. Jak radzić sobie z samotnością? W niektórych przypadkach użyteczna będzie praca nad potrzebami wewnętrznego dziecka.
Masz trudności i potrzebujesz wsparcia?
Jak radzić sobie z samotnością?
Warto podkreślić, że ludzie różnie reagują na samotność. Jedni niemal nie potrafią w ogóle być samotni, inni przez dłuższy czas dobrze ten stan znoszą. Umiejętność radzenia sobie z samotnością zależy w dużym stopniu od cech osobowości człowieka. Jak podaje Andrzej Januszewski osoby, które charakteryzuje bezradność, wysoki poziom lęku, koncentrujące się na własnej osobie, będące bardziej odbiorcami niż twórcami toczących się zdarzeń, częściej doświadczają negatywnych konsekwencji samotności. Osoby samorealizujące się, zaradne, aktywne, znajdujące przyjemność w pokonywaniu trudności lepiej radzą sobie z tym stanem. Ponadto skłonność do rozwoju poczucia osamotnienia mają osoby z niskim poczuciem własnej wartości, które charakteryzuje pesymizm, zaabsorbowanie własnymi troskami, a także z niskim poziomem umiejętności społecznych. Jeżeli poczucie osamotnienia stanowi dla Ciebie problem, mogą pomóc następujące wskazówki:
1. Potraktuj doświadczanie osamotnienia jako źródło wiedzy o sobie
Poczucie osamotnienia jest źródłem cierpienia. Jest to jednak także doświadczenie, które sprzyja skupieniu się na sobie i swoich potrzebach i pogłębieniu rozumienia siebie. Czego najbardziej Ci brakuje? Wsparcia w codziennych obowiązkach? Bliskości? Akceptacji? Czy dobrze znasz to uczucie osamotnienia? Jakie jest Twoje najstarsze wspomnienie, kiedy tak się czułeś? Czym tamta sytuacja różniła się od obecnej? Przeżywanie poczucia osamotnienia daje możliwość przyjrzenia się temu, za czym tęsknimy, czego nam brakuje. To cenne źródło wiedzy o nas.
2. Jak radzić sobie z samotnością? Zatroszcz się o siebie
Przeżywając poczucie osamotnienia warto się sobą zaopiekować, pielęgnować życzliwą i pełną empatii postawę względem siebie. Tak, jak wspierający dorosły mógłby wspierać bliską osobę, a więc: zapytaj siebie, czego potrzebujesz, zorganizuj czas na odpoczynek i przyjemności. Czekasz na osobę, która się o Ciebie zatroszczy? Być może jest to tęsknota Twojego Wewnętrznego Dziecka, które nie dostało wystarczającej opieki. Dobra informacja jest taka, że Ty także możesz się nim zaopiekować. Powtarzaj mu, że jest mądre, ważne i kochasz je niezależnie od wszystkiego.
3. Pamiętaj, że Twoje emocje to nie cała (-y) Ty
Ciekawym sposobem pracy z trudnymi emocjami, w tym z poczuciem osamotnienia, jest oddzielenie i wyobrażenie sobie tego uczucia. Jak wygląda Twoje poczucie osamotnienia? Jaką postać przypomina? Jak jest ubrana? Jaką ma minę? Jak byś ją nazwał? Jak się pojawia, co się wtedy zmienia? Jak się wtedy zachowujesz? Co chciałbyś do niej / niego powiedzieć? Pamiętaj, że to fragment Ciebie, a więc komunikaty kierowane do Twojego poczucia osamotnienia powinny być wypowiadane spokojnym tonem. Ten sposób pracy z emocjami pozwala na zauważenie, że to, co przeżywamy jest częścią nas samych, nie całością. Poza tym umożliwia zmianę relacji ze swoją określoną trudną emocją, np. pozwala w większym stopniu w
4. Skup się na innych, ważnych dla Ciebie obszarach
Skoro przeżywasz silne poczucie osamotnienia, świadczy to o tym, że bycie w bliskiej relacji jest dla Ciebie ważne. Doświadczenie to może skłaniać do refleksji nad wartościami w ogóle. Co jeszcze jest dla Ciebie ważne? Ile miejsca poświęcasz w życiu na to, co dla Ciebie ważne? Jak radzić sobie z samotnością? Zrób więcej miejsca w życiu dla ważnych dla Ciebie spraw i ludzi, a nabierze ono sensu.
5. Poszukaj osób, które mają podobny problem
Jesteśmy prawdopodobnie najbardziej samotnym pokoleniem w historii ludzkości. Kiedyś samotność dotyczyła w największym stopniu osób starszych. Obecnie problem dotyczy osób w różnym wieku: samotne są dzieci zapracowanych rodziców, samotni są nastolatkowie poszukujący relacji w Internecie, samotni są młodzi dorośli, którym trudno jest budować trwałe bliskie relacje. Można więc stwierdzić – jeżeli jesteś samotny, nie jesteś sam. Warto poszukać osób, grup, które borykają się z podobną trudnością. Dzięki temu znajdziesz zrozumienie i towarzystwo.
6. Jak radzić sobie z samotnością? Poszukaj wsparcia
Jeżeli zauważasz, że od dłuższego czasu poczucie osamotnienia towarzyszy Ci przez większość czasu, powoduje sporo cierpienia, warto, żebyś skorzystał z pomocy specjalisty. Wraz z psychoterapeutą poszukacie źródeł Twojego problemu oraz sposobów na to, jak wprowadzić zmiany w obecnej sytuacji. Nurt psychoterapii w przypadku tej trudności nie ma większego znaczenia, natomiast określone sposoby pracy terapeutycznej mogą Ci bardziej odpowiadać. Dlatego dobrze byłoby, żebyś zapoznał się z charakterystyką różnych podejść terapeutycznych i wybrał takie, które Ci odpowiada. O podstawowych nurtach w psychoterapii możesz poczytać tutaj.
Literatura:
Tadeusz Gadacz: „Samotność”.
Andrzej Januszewski: „Doświadczenie osamotnienia u młodzieży a postawy rodzicielskie”.
Marzena Sendyk: „Osamotnienie jako konsekwencja zaburzeń więzi emocjonalnych w rodzinie”.
Joanna Wrótniak: „Doświadczanie samotności przez młodych dorosłych”.
Mogą Cię także zainteresować nasze inne artykuły: Jak radzić sobie ze stresem? – Widoki Psychoterapia, Jak pomóc osobie z depresją – Widoki Psychoterapia.
Odwiedź nas także na Facebooku: Widoki – Twoja Psychoterapia | Warsaw | Facebook oraz na Instagramie: https://www.instagram.com/widoki_twoja_psychoterapia/
