Wahania nastroju, czyli nagłe zmiany samopoczucia, zdarzają się w życiu każdego człowieka. Czasem jesteśmy pełni energii i entuzjazmu, innym razem natomiast czujemy się przygnębieni lub pozbawieni motywacji. Te wahania mogą być naturalną częścią ludzkiego doświadczenia, ale mogą także sygnalizować istniejące problemy zdrowia psychicznego. Częstotliwość występowania wahań nastroju jest indywidualną kwestią, u każdego może być inna. W niniejszym artykule przyjrzymy się zjawisku wahań nastroju, ich przyczynom oraz skutkom dla zdrowia psychicznego. Ponadto omówimy różne strategie radzenia sobie, które można zastosować, jeżeli doświadczamy uciążliwości wahań nastroju.
Czym jest nastrój?
Nastrój to pojęcie używane w psychologii, które odnosi się do ogólnego stanu emocjonalnego jednostki w danym momencie. Według Kazimierza Dąbrowskiego, polskiego psychiatry i psychologa to „stan emocjonalny o niewielkim natężeniu, trwający zwykle przez kilka godzin lub dłużej, odczuwany jako bardziej lub mniej przyjemny” (źródło: „Zarys psychologii wczesnodziecięcej”, 1971). Z perspektywy Kazimierza Krzyżanowskiego, polskiego psychologa i psychiatry, nastrój to „ogólne i stałe zdysponowanie emocjonalne danej osoby, który stanowi jej podstawową właściwość psychologiczną” (źródło: „Podstawy psychologii ogólnej”, 1973). Z kolei według Tadeusza Pilcha, polskiego psychologa i psychoanalityka, nastrój to „ogólny kierunek emocjonalny, stanowiący swego rodzaju ogólny wyraz emocjonalny osoby, którego przejawy widoczne są w jej zachowaniu, odczuciach i myśleniu” (źródło: „Psychologia ogólna”, 1988). Emocje człowieka odgrywają kluczową rolę w przystosowaniu się do środowiska i przeżyciu jednostki. Przykładowo, strach może pomóc człowiekowi uniknąć niebezpieczeństwa, a radość może zachęcać do powtarzania pozytywnych doświadczeń, gniew może skłonić do obrony przed zagrożeniem, a miłość może prowadzić do troski i opieki nad innymi. Zmienność w zakresie emocji, tj. wahania nastroju również często mogą być naturalną częścią ludzkiego doświadczenia emocjonalnego i mogą być reakcją na różne sytuacje życiowe, bodźce zewnętrzne lub np. zmiany hormonalne. Jednakże, gdy wahania nastroju stają się znaczne, częste, długotrwałe lub utrudniają codzienne funkcjonowanie jednostki, mogą wskazywać na obecność zaburzeń nastroju.
Wahania nastroju, czy może już zaburzenie?
Wahania nastroju stają się zaburzeniem nastroju, gdy są one na tyle intensywne, długotrwałe i zaburzające codzienne funkcjonowanie jednostki, że spełniają kryteria diagnostyczne określone w klasyfikacjach zaburzeń psychicznych, takich jak DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition) lub ICD-11 (International Classification of Diseases, 11th Revision). Znaczne zmiany nastroju istotnie wpływające na życie osoby obserwuje się np. w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej. Charakteryzuje się ona epizodami manii, hipomanii i depresji. Epizod maniakalny to okres wyraźnie podwyższonego lub nadmiernego nastroju, trwający co najmniej tydzień. Objawy muszą obejmować co najmniej trzy z następujących: podwyższone poczucie własnej wartości lub megalomania, obniżona potrzeba snu, nadmierna gadatliwość i szybkie myślenie, skupienie uwagi na wielu działaniach jednocześnie, zwiększona aktywność fizyczna lub psychomotoryczna, nieostrożne zachowania, które mogą mieć negatywne konsekwencje, takie jak wydawanie dużych sum pieniędzy, bezmyślne seksualne zachowania czy inwestowanie w ryzykowne przedsięwzięcia. Epizod depresyjny w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej trwa co najmniej przez dwa tygodnie, charakteryzuje się obniżonym nastrojem, niskim poziomem energii, utratą zainteresowania czynnościami, które były ciekawe do tej pory i niską zdolnością do doświadczania przyjemności. Objawy hipomanii są podobne do objawów manii, ale są mniej nasilone i nie prowadzą do znaczących zaburzeń funkcjonowania społecznego lub zawodowego. Nasilona niestabilność nastroju widoczna jest także u osób z zaburzeniem osobowości borderline. Oprócz tego, aby postawić tę diagnozę, lekarz musi stwierdzić: występowanie niestabilnych relacji interpersonalnych (charakteryzujących się oscylowaniem między idealizacją a deprecjacją innych osób, silną obawą przed porzuceniem), nadmierną impulsywność (która może przejawiać się nadmiernym wydawaniem pieniędzy, impulsywnymi zachowaniami seksualnymi, szkodliwym używaniem substancji psychoaktywnych i in.), niestabilne poczucie własnej tożsamości, chroniczne uczucie pustki.
Doświadczasz wahań nastroju? Rozpocznij diagnostykę!
Istnieją liczne badania sugerujące, że różne parametry zdrowia, takie jak poziom witaminy D, żelaza, magnezu i innych, mogą mieć istotny wpływ na funkcjonowanie emocjonalne jednostki.
Poziom witaminy D. Badania sugerują, że niski poziom witaminy D może być związany z większym ryzykiem wystąpienia zaburzeń nastroju, w tym depresji. Witamina D odgrywa istotną rolę w regulacji funkcji mózgu i produkcji neuroprzekładników, które są związane z nastrojem i emocjami. Niedobory w zakresie witaminy B w organizmie mogą wpływać na stan emocjonalny.
Poziom żelaza. Niedobór żelaza może prowadzić do wystąpienia objawów, które mogą przypominać depresję, takich jak zmęczenie, drażliwość i apatia. Żelazo odgrywa istotną rolę w produkcji neuroprzekładników, takich jak dopamina i serotonina, które są związane z regulacją nastroju. Dlatego też niedobór żelaza może potencjalnie wpływać na funkcjonowanie emocjonalne.
Poziom magnezu. Magnez odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu mózgu i regulacji nastroju poprzez uczestnictwo w procesach biochemicznych związanych z produkcją neuroprzekładników. Niedobór magnezu może manifestować się różnymi objawami w sferze funkcjonowania emocjonalnego – może prowadzić do niestabilności emocjonalnej, drażliwości, zwiększonego poziomu lęku, zwiększonej podatności na stres, trudności w koncentracji uwagi.
Rola stanu zdrowia fizycznego w regulacji nastroju jest bardzo istotna. Badania nad wpływem różnych parametrów zdrowia na funkcjonowanie emocjonalne mogą pomóc w zrozumieniu mechanizmów zachodzących w organizmie oraz w identyfikacji potencjalnych obszarów interwencji w leczeniu i profilaktyce zaburzeń nastroju. Dalsze badania i analizy są niezbędne, aby lepiej zrozumieć te zależności i ich implikacje dla praktyki klinicznej.
Wahania nastroju a hormony
Wahania nastroju mogą mieć różnorodne przyczyny, w tym również te hormonalne. Hormony są istotnymi czynnikami wpływającymi na funkcjonowanie mózgu i regulację nastroju. Oto kilka hormonalnych przyczyn wahania nastroju:
Hormony tarczycy. Zaburzenia czynności tarczycy, takie jak nadczynność tarczycy (hipertyreoza) lub niedoczynność tarczycy (hipotyreoza), mogą prowadzić do wahania nastroju. Nadczynność tarczycy może powodować nadpobudliwość, drażliwość i euforię, podczas gdy niedoczynność tarczycy może prowadzić do uczucia przygnębienia, zmęczenia i apatii.
Hormony płciowe. Hormony płciowe, takie jak estrogen, progesteron i testosteron, mają wpływ na regulację nastroju u kobiet i mężczyzn. Fluktuacje hormonalne, takie jak te występujące podczas cyklu miesiączkowego, ciąży, menopauzy lub zaburzeń hormonalnych, mogą prowadzić do zmiany nastroju, drażliwości, lęku czy depresji.
Hormony stresu. Hormony stresu, takie jak kortyzol, są uwalniane w odpowiedzi na sytuacje stresowe i mają wpływ na funkcjonowanie mózgu i nastroju. Długotrwała ekspozycja na stres może prowadzić do dysregulacji układu hormonalnego, a w efekcie nawet do zaburzeń nastroju.
Neuroprzekładniki, takie jak serotonina, dopamina i noradrenalina, również odgrywają rolę w regulacji nastroju.
W przypadku doświadczania wahań nastroju, warto skonsultować się z lekarzem, który może przeprowadzić odpowiednie badania diagnostyczne i zalecić odpowiednie leczenie. W niektórych przypadkach, regulacja poziomu hormonalnego może być istotna dla poprawy nastroju i ogólnego stanu zdrowia psychicznego.
Wahania nastroju – pozostałe przyczyny
Wahania nastroju, oprócz wskazanych już przyczyn, tj.: rozwoju zaburzeń psychicznych, problemów hormonalnych lub niedoborów w organizmie mogą mieć inne przyczyny, o których warto wspomnieć. Silny stres związany z życiem codziennym, pracą, relacjami czy sytuacjami życiowymi może prowadzić do nagłych zmian nastroju, oscylowania między lękiem, smutkiem, złością. Wahania nastroju mogą być także odpowiedzią na trudne wydarzenia życiowe, takie jak utrata bliskiej osoby, przemoc, wypadek. Bardzo istotne znaczenie w kontekście wahań nastroju ma niewłaściwy styl życia. Złe nawyki żywieniowe, brak aktywności fizycznej, nadmierne spożywanie alkoholu, niewystarczająca ilość snu mogą znacząco wpływać na zakłócenie równowagi psychicznej. Pewne znaczenie mają też czynniki środowiskowe, takie jak warunki atmosferyczne, zmiany pór roku. Istotne są także czynniki psychologiczne dotyczące konkretnej osoby: cechy osobowości (np. poziom neurotyzmu), perfekcjonizm, poziom samoświadomości i zdolność do zarządzania swoimi emocjami. Warto zauważyć, że te przyczyny mogą być ze sobą powiązane, a w niektórych przypadkach mogą występować równocześnie. Dlatego też, aby zrozumieć i skutecznie zarządzać wahaniami nastroju, ważne jest uwzględnienie wielu czynników i indywidualnych potrzeb każdej osoby.
Wahania nastroju – jak sobie pomóc?
Znaczenie zdrowego trybu życia. Jak już podkreślaliśmy, zdrowy styl życia może mieć istotny pozytywny wpływ na nasz nastrój. Regularna aktywność fizyczna, kontakt z naturą, dbanie o odpoczynek i rozrywkę, zdrowa dieta, odpowiedni sen oraz unikanie używek mogą pomóc w stabilizacji nastroju.
Zwiększanie samoświadomości. Uważne obserwowanie swoich emocji, pogłębianie ich rozumienia, a także ćwiczenie konstruktywnych sposobów regulowania emocji jest ważnym czynnikiem wspierającym pracę z wahaniami nastroju.
Dbanie o bliskie relacje z ludźmi. Utrzymywanie bliskich relacji z rodziną i przyjaciółmi może pomóc w przezwyciężeniu trudności emocjonalnych, sprzyja doświadczaniu akceptacji, wsparcia. Wyrażanie emocji, dzielenie się problemami, ale także – okazywanie empatii, zainteresowania bliskim osobom – wszystko to sprzyja stabilizowaniu nastroju.
Konsultacja lekarska. Jak już wspominaliśmy, wahania nastroju mogą wiązać się z pewnymi problemami zdrowotnymi i / lub niedoborami pewnych mikroskładników. Dlatego warto zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, opisać objawy, z którymi się borykamy i przeprowadzić badania kontrolne.
Psychoterapia i farmakoterapia. W przypadku poważniejszych problemów z wahaniami nastroju, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy psychologicznej i / lub psychiatrycznej. Specjaliści w dziedzinie zdrowia psychicznego, tacy jak psychologowie i psychiatrzy, posiadają odpowiednie wykształcenie i doświadczenie, aby zapewnić kompleksową ocenę oraz odpowiednie leczenie. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy wahaniom nastroju towarzyszą inne objawy, takie jak myśli samobójcze czy wyraźne zaburzenia funkcjonowania, może być konieczne wdrożenie farmakoterapii. Leki przeciwdepresyjne, stabilizatory nastroju lub inne rodzaje leków mogą być stosowane w leczeniu różnych zaburzeń nastroju, ale ich stosowanie powinno być ściśle nadzorowane przez lekarza.
Masz trudności i potrzebujesz wsparcia?
Podsumowanie
Wahań nastroju można doświadczać z różnych powodów, ale istnieje wiele strategii, które można zastosować, aby sobie z nimi poradzić. Zdrowy styl życia, badania kontrolne, zwiększanie samoświadomości, dbanie o bliskie relacje z ludźmi oraz profesjonalna pomoc psychologiczna mogą pomóc w stabilizacji nastroju i poprawie jakości życia. Ważne jest świadome monitorowanie własnego stanu psychicznego, pogłębianie rozumienia przyczyn oraz objawów i reagowanie na sygnały wahań nastroju. Warto również pamiętać, że każdy przypadek wahań nastroju jest unikalny, dlatego najlepsze podejście do leczenia będzie indywidualnie dopasowane do potrzeb i sytuacji pacjenta.
Mogą Cię także zainteresować inne nasze artykuły:
Gaslighting – jak go rozpoznać i jak sobie z nim radzić? | Widoki – Twoja Psychoterapia (widokipsychoterapia.pl)
Uzależnienie od zakupów – objawy, przyczyny oraz leczenie | Widoki – Twoja Psychoterapia (widokipsychoterapia.pl)
Odwiedź nas również na Facebooku: Widoki – Twoja Psychoterapia | Warsaw | Facebook oraz Instagramie: Widoki – Twoja Psychoterapia • Psychoterapia Warszawa (@widoki_twoja_psychoterapia) • Zdjęcia i filmy na Instagramie
