Zazdrość w związku może budować i niszczyć. Jest sygnałem zaangażowania, bo, jak wiadomo, “nie ma miłości bez zazdrości”. Czasami jest informacją (z wykrzyknikiem) o niepewności, lęku przed odrzuceniem, poczuciu zagrożenia. W tekście zapraszamy najpierw do refleksji nad tym, co robi Wasza Zazdrość…? Przedstawiamy też kilka podstawowych informacji o naturze i rodzajach zazdrości. Pokazujemy, w jakim sensie zazdrość jest uczuciem chroniącym związek. Opisujemy, jak konstruktywnie dla nas samych i relacji z partnerem wykorzystać zazdrość.
Co robi zazdrość?
“Nadzieja robi kanapki na drogę. Samotność brnie przez pustynię. Nienawiść przegryza łącza i niszczy kontakty. Brak połączenia! Brak połączenia! Przyjaźń siada obok, gdy się przewrócisz. Miłość jest elektrykiem” – czytamy w książce Tiny Oziewicz pt. “Co robią uczucia?” Opowiem Wam, co robi moja zazdrość.
Czasami z satysfakcją nuci piosenkę:
“Są chwile
Gdy wolałabym martwym widzieć Cię
Nie musiałabym
Się Tobą dzielić nie nie
Gdybym mogła schowałabym
Twoje oczy w mojej kieszeni
Żebyś nie mógł oglądać tych
Które są dla nas zagrożeniem
Do pracy
Nie mogę puścić Cię nie nie
Tam tyle kobiet
Każda w myślach gwałci Cię
Złotą klatkę sprawię Ci
Będę karmić owocami
A do nogi przymocuję
Złotą kulę z diamentami“
Próbuje tym samym zmniejszyć napięcie, związane z jej przeżywaniem. Czasami się udaje.
Co jeszcze robi moja zazdrość?
Dużo przestrzeni dla biernej agresji. “Nie będę się odzywać! Zobaczymy, kiedy on się odezwie!”, “O! W końcu odpisał! To niech teraz czeka na moją odpowiedź!”
Zazdrość skomponowana jest z różnych emocji, nie tylko wściekłości (i chęci mordu), jej częścią jest też lęk i smutek. Moja zazdrość boi się… i zaprasza mnie z tego lęku do milczenia… Bo pomyśli, że zrzędzę, że tamta jest weselsza, mniej problematyczna. Zazdrość więc zamyka mi usta.
Moja zazdrość kumpluje się z Krytykiem, który mówi: jesteś brzydsza! Jesteś grubsza! Jesteś starsza! Ona jest ładniejsza! Ocenia mnie, poniża. Moja zazdrość czarnowidzi, przewiduje stratę.
A co robi Twoja zazdrość?
Zazdrość – podstawowe informacje
Zazdrość jest jednym z częstych uczuć doświadczanych w sytuacjach społecznych. To kompleks powiązanych ze sobą emocji, przekonań i zachowań, które są wynikiem zagrożenia dla samooceny i/lub jakości bądź istnienia związku (White 1981). Doświadczając więc zazdrości i działając w oparciu o nią, ludzie walczą o bardzo ważne kwestie. Zazdrość pojawia się w odpowiedzi na zagrożenie związku, natomiast zawiść jest wynikiem porównań społecznych oraz chęci posiadania takich samych dóbr jak inni. Możemy wyróżnić dwie fazy reakcji emocjonalnej w przeżywaniu zazdrości:
1 faza: ma charakter fizjologiczny i odpowiada reakcji na stres; dominują w niej emocje lęku lub gniewu, pojawia się również podniecenie seksualne, które wynika ze skojarzenia pobudzenia emocjonalnego z seksualnym.
2 faza: osoba dokonuje wtórnej oceny sytuacji i stara się zinterpretować zaistniałe okoliczności oraz podejmuje działania na rzecz przezwyciężenia niekorzystnej sytuacji.
W zazdrości można wyróżnić sześć emocji składowych: gniew, lęk, smutek, zawiść, poczucie winy, pobudzenie seksualne (White i Mullen, 1989).
Zazdrość w związku – uczucie chroniące relację
Destrukcyjne działanie zazdrości obrazuje wypowiedź pacjentki Lwa Starowicza, którą przytoczył w swojej książce pt. “O miłości”: “Na pierwszy rzut oka wszystko wygląda cacy. Jesteśmy razem, wiemy, że to, co było – minęło, obiecaliśmy sobie wierność, okazujemy sobie czułość i jesteśmy zadowoleni ze swojego związku. Ale poczucie zagrożenia i niepewności, że to, co trwa, za chwilę może runąć, towarzyszy nam cały czas”. Zagrożeniem może być prawdziwy lub wyimaginowany rywal. Okazuje się jednak, że, na to trudne niekiedy w przeżywaniu uczucie, można spojrzeć jak na strategię chroniącą związek (Buss, 2002). Doświadczanie zazdrości jest czymś naturalnym i potrzebnym. Przyczyną zazdrości u mężczyzn jest obawa o wychowywanie cudzych dzieci, w razie gdyby partnerka dopuściła się niewierności. Z kolei u kobiet zazdrość wyzwala pomysł o inwestowaniu zasobów przez partnera na rzecz innej kobiety i jej dzieci. W ujęciu ewolucyjnym zazdrość jest uczuciem adaptacyjnym. Zazdrość może mieć również inne pozytywne odsłony. Może odzwierciedlać przywiązanie i pokazywać, że jesteśmy gotowi bronić tego, na czym nam zależy.
Zazdrość w związku – różne odsłony
Jedna z charakterystyk zazdrości wyróżnia trzy typy zazdrości:
– reaktywna – będąca doświadczeniem negatywnych emocji, takich jak złość i zdenerwowanie, w odpowiedzi na seksualną lub emocjonalną niewierność partnera,
– niespokojna – wyobrażenia na temat niewierności partnera oraz doświadczanie lęku, podejrzliwości, obawy i braku zaufania,
– zaborcza – manifestuje się przez wszystkie zachowania, które mają na celu uniemożliwienie partnerowi dopuszczenia się zdrady, od zabraniania mu posiadania przyjaciół odmiennej płci aż po przemoc (Buunk, 1997).
Zazdrość reaktywna pojawia się w przypadku faktycznej zdrady, natomiast niespokojna i zaborcza mogą się pojawić nawet wówczas, gdy rywal rzeczywiście nie istnieje.
Poziom zazdrości – co na niego wpływa?
Poziom zazdrości w największym stopniu determinują następujące czynniki:
– przywiązanie,
– niepewność,
– predyspozycja do podniecenia emocjonalnego (Bringle, 1991).
Dodatkowo każdy z tych czynników jest wypadkową zmiennych pochodzących z trzech źródeł: osoby, związku i sytuacji. Do zmiennych tkwiących w osobie można zaliczyć: osobowość, temperament, system wartości, nastrój i aktualne podniecenie seksualne. Zmienne odnoszące się do związku to: historia relacji, style komunikowania się oraz ostatnie wydarzenia (np. kłótnie). Zmienne tkwiące w sytuacji to wszystkie czynniki środowiskowe wpływające na osobę.
Destrukcyjne odpowiedzi na zazdrość
Różni badacze usiłowali sprawdzać, w jaki sposób ludzie komunikują swoją zazdrość i jak to wpływa na związek. Komunikacyjna odpowiedź na zazdrość to behawioralna reakcja na zazdrość, która:
– komunikuje coś partnerowi
– pomaga osobie, która doświadcza zazdrości w osiągnięciu konkretnych celów (Guerrero i in., 1995).
Specyficzne odpowiedzi na zazdrość mogą przyjmować formę:
Komunikacja destruktywna:
- negatywna komunikacja (bycie złośliwym, kłótnie)
- przemoc (fizyczna lub psychiczna)
Komunikacja unikająca:
- zaprzeczanie (zachowywanie się w taki sposób, jakby nic się nie stało, zaprzeczanie odczuwanej zazdrości)
- cisza (zaprzestanie rozmów z partnerem)
Komunikacja skupiona na rywalu:
- nadzór (śledzenie partnera, przeszukiwanie rzeczy należących do partnera, dzwonienie do partnera o różnych porach w celu sprawdzenia, co robi)
- kontakty z rywalem (konfrontacje, rozmowy z rywalem, umniejszanie rywalowi, wygłaszanie złośliwych, negatywnych komentarzy o rywalu)
- objawy zaborczości (okazywanie dużego zainteresowania partnerowi, kiedy rywal jest w pobliżu, upewnianie się, że rywal wie, iż partner jest już w związku)
Masz trudności i potrzebujesz wsparcia?
Konstruktywna odpowiedź na zazdrość
Dobre dla związku reakcje w sytuacji odczuwanej zazdrości mogą być następujące:
- komunikacja integracyjna (rozmawianie z partnerem o zaistniałej sytuacji, wyjaśnianie swoich uczuć, mówienie o swojej zazdrości
- przywracanie kompensacyjne (poświęcanie partnerowi więcej czasu, okazywanie miłości)
Osoby, które komunikują swoją zazdrość, w konstruktywny sposób odczuwają większą satysfakcję ze związku. Konstruktywna odpowiedź na zazdrość wiąże się także z mniejszą przemocą w związku, słabszymi konfliktami i mniejszym prawdopodobieństwem zakończenia związku (Guerrero i współpracownicy, 1995).
Do konstruktywnego radzenia sobie z zazdrością namawia też Lew Starowicz: “Pamiętajmy, że druga osoba nie jest własnością, a miłość – chociaż na pewno każdy myśli o niej, że jest jedyna i wyjątkowa – nie ocali związku, jeżeli zabraknie w nim przestrzeni dla każdego z partnerów. Wspierajmy partnera, unikajmy karania go. Strach o to, że on / ona odejdzie, należy przemodelować na codzienne staranie się, żeby jemu . jej było z nami dobrze”.
Może zainteresują Cię też inne tematy: Zdrada w związku – przyczyny i skutki – Widoki Psychoterapia, Jak poradzić sobie z rozstaniem? – Widoki Psychoterapia
