Zaburzenie osobowości borderline (BPD) charakteryzuje się m.in. zmiennym nastrojem, niestabilnymi relacjami międzyludzkimi, impulsywnością. Termin borderline („osobowość z pogranicza”) wprowadził Robert Knight określając tak osoby, których obraz trudności mieścił się pomiędzy zaburzeniami psychotycznymi (schizofrenicznymi) a zaburzeniami neurotycznymi. W niniejszym artykule opisujemy, czym są zaburzenia osobowości. Omawiamy także przyczyny powstawania BPD, objawy tego typu zaburzenia osobowości oraz metody leczenia. Podpowiadamy także, jak wspierać bliską osobę z BPD.
Co to są zaburzenia osobowości?
Zaburzenia osobowości to wzorce myślenia, zachowania i odczuwania, które są trwałe i wpływają na sposób, w jaki jednostka funkcjonuje w różnych obszarach życia, w tym w relacjach interpersonalnych i środowisku pracy oraz szkoły. Osoby z zaburzeniami osobowości często mają trudności w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami, co może prowadzić do problemów emocjonalnych, społecznych i zawodowych. W diagnostyce zaburzeń osobowości stosuje się klasyfikację opartą na Katalogu Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM) lub Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (International Classification of Diseases – ICD). W DSM-V wyróżnia się 10 głównych zaburzeń osobowości, w tym:
- Zaburzenie osobowości paranoidalnej
- Zaburzenie osobowości schizoidalnej
- Zaburzenie osobowości schizotypowej
- Zaburzenie osobowości borderline
- Zaburzenie osobowości histrionicznej
- Zaburzenie osobowości narcystycznej
- Zaburzenie osobowości unikającej
- Zaburzenie osobowości zależnej
- Zaburzenie osobowości obsesyjno-kompulsywnej
- Zaburzenie osobowości mieszanej.
Zaburzenia osobowości mogą mieć różne przyczyny, w tym czynniki genetyczne, biologiczne i środowiskowe, takie jak traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa czy niski poziom funkcjonowania rodziny. Leczenie zaburzeń osobowości zwykle wymaga długoterminowej psychoterapii, która pomaga jednostce w zmianie negatywnych wzorców zachowania i myślenia oraz w radzeniu sobie z trudnymi emocjami i sytuacjami życiowymi.
Zaburzenie osobowości borderline – statystyki
Zaburzenie osobowości borderline jest stosunkowo częste i diagnozowane jest u około 1-2% populacji ogólnej. Jednakże wśród populacji leczonych psychiatrycznie, częstość występowania tego zaburzenia jest wyższa i wynosi około 15%. Dla porównania częstość występowania schizofrenii w populacji ogólnej wynosi ok. 1%. Warto też wspomnieć, że diagnoza osobowości borderline stanowi połowę wszystkich przypadków z rozpoznaniem zaburzeń osobowości. Zaburzenie osobowości borderline diagnozuje się u osób w różnym wieku, chociaż najczęściej występuje w okresie młodości i wczesnej dorosłości. Wiele badań wskazywało, że kobiety mają większą tendencję do rozwoju tego zaburzenia niż mężczyźni. Natomiast najnowsze badania przeprowadzone na populacji amerykańskiej nie potwierdzają tych wyników. Obecnie trudno jest określić dokładnie wśród skalę problemu wśród polskich pacjentów z uwagi na brak rzetelnych badań epidemiologicznych w obszarze zaburzeń osobowości, w tym zaburzeń osobowości borderline. Warto wspomnieć, że diagnozę zaburzenia osobowości borderline stawia zazwyczaj lekarz psychiatra lub psycholog kliniczny, którzy posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie w pracy z tymi pacjentami.
Zaburzenie osobowości borderline – przyczyny
Nie ma jednej jasnej przyczyny, która wytłumaczyłaby, dlaczego u niektórych osób rozwija się zaburzenie osobowości borderline (BPD). Model biopsychospołeczny zaburzeń osobowości wskazuje na trzy główne możliwe przyczyny powstania osobowości z pogranicza:
- Czynniki biologiczne: typ temperamentu oraz dziedziczne skłonności do zaburzeń osobowości, w tym BPD.
- Czynniki związane z rodziną pochodzenia, a w tym: traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa. Osoby z BPD często zgłaszają doświadczenia traumy, takie jak przemoc domową, nadużywanie substancji lub emocjonalne zaniedbywanie, co może wpłynąć na rozwój zaburzenia.
- Czynnik środowiskowy: zdarzenia w toku życia, które były niejako wyzwalaczami objawów (np. usiłowanie nawiązania bliskiej relacji i porażki w tym obszarze).
Czynniki te przez całe życie wzajemnie na siebie oddziałują i u różnych osób mogą mieć różne znaczenie przyczynowe. W każdym przypadku rozwój BPD jest wynikiem interakcji wielu zmiennych, zarówno biologicznych, jak i środowiskowych.
Zaburzenie osobowości borderline – objawy
Zaburzenie osobowości borderline (BPD) charakteryzuje się szeregiem objawów. Oto niektóre z najczęstszych objawów BPD:
- Niestabilne emocje: osoby z BPD często doświadczają intensywnych i trudnych do kontrolowania emocji, takich jak gniew, lęk, depresja i poczucie pustki. Mogą szybko się rozdrażnić, wybuchnąć złością, lub zacząć płakać bez wyraźnego powodu.
- Niemożność utrzymywania stabilnych relacji: osoby z BPD często mają trudności w utrzymywaniu stabilnych relacji. Często wchodzą w intensywne, lecz krótkotrwałe związki, a następnie gwałtownie się z nich wycofują lub niszczą je.
- Usiłowanie uniknięcia porzucenia, a jednocześnie – doświadczanie niezwykle silnego pragnienia bardzo bliskiej, wyłącznej relacji z drugą osobą.
- Trudności z tożsamością: osoby z BPD mogą mieć trudności w określeniu swojej tożsamości i jednoznacznym definiowaniu swoich celów życiowych.
- Zachowania autoagresywne: osoby z BPD często podejmują zachowania autoagresywne, takie jak samookaleczanie, a także często mają myśli samobójcze.
- Impulsywność: osoby z BPD często podejmują impulsywne decyzje, które mogą prowadzić do negatywnych konsekwencji, takie jak ryzykowne zachowania seksualne, nadużywanie substancji, lub nieodpowiedzialne wydatki.
- Częste zmiany nastrojów: osoby z BPD często zmieniają swoje nastroje i emocje w sposób szybki i nagły.
- Paranoja lub utrata kontaktu z rzeczywistością: niektóre osoby z BPD mogą doświadczać paranoi lub utraty kontaktu z rzeczywistością w określonych sytuacjach.
Warto pamiętać, że nie każda osoba z BPD musi wykazywać wszystkie te objawy. Objawy mogą również występować w różnym stopniu nasilenia.
Rys borderline – co to jest?
Rys borderline to określenie stosowane w psychologii i psychiatrii na opis jednostek, które wykazują pewne cechy charakterystyczne dla zaburzenia osobowości borderline (BPD), ale nie spełniają kryteriów diagnostycznych BPD w wystarczającym stopniu, aby uznać je za pełnowartościowych pacjentów z tym zaburzeniem. Osoby z rysami borderline wykazują zwykle cechy takie jak niestabilność emocjonalna, trudności w regulacji nastroju, impulsywność, problemy w relacjach interpersonalnych, lęk, trudności z tożsamością, poczuciem pustki czy lękiem przed porzuceniem. Jednakże, w odróżnieniu od pacjentów z BPD, osoby z rysami borderline nie doświadczają tych objawów w takim stopniu, aby postawić im diagnozę BPD. Osoby z rysami borderline mogą mieć trudności w radzeniu sobie ze swoimi emocjami i potrzebują wsparcia, ale zwykle nie wymagają tak intensywnego leczenia, jak pacjenci z BPD. Ważne jest, aby pamiętać, że rys borderline nie jest pełnoprawnym zaburzeniem osobowości, ale jedynie określeniem stosowanym do opisu pewnych cech osobowości. Jeśli ktoś uważa, że ma objawy BPD lub rysy borderline, powinien skonsultować się z lekarzem lub psychoterapeutą, aby uzyskać właściwą diagnozę i leczenie.
Choroba autoimmunologiczna nie oznacza, że cały system immunologiczny jest chory czy zaburzony; podobnie jest z osobowością – nie można powiedzieć, że cała osobowość jest chora. Należy brać pod uwagę zdrowe aspekty systemu immunologicznego, które pozwalają na zmaganie się z tym, co chore i na przykład dążyć do zwalczania komórek nowotworowych. Podobnie jest w przypadku osobowości – niezbędne jest wskazanie jej zdrowych (niepsychotycznych) aspektów. [Aleksandra Wieczorek]
Masz trudności i potrzebujesz wsparcia?
Jak wspierać osobę z BPD?
Wspieranie osoby z zaburzeniem osobowości borderline (BPD) może być trudne, ale jednocześnie bardzo ważne dla ich zdrowia psychicznego i emocjonalnego. Oto kilka sposobów, w jakie można pomóc osobie z BPD:
- Wspieraj osobę, aby szukała pomocy: osoby z BPD potrzebują odpowiedniego leczenia i wsparcia, aby radzić sobie z chorobą. Wspieraj ich w poszukiwaniu pomocy i zachęcaj do skorzystania z terapii.
- Utrzymuj stabilność i spokój: osoby z BPD często doświadczają silnych emocji i wahnięć nastroju. Ważne jest, aby utrzymać spokój i stabilność w interakcjach z nimi, unikać przemoc verbalnej i nie reagować na emocjonalne wybuchy.
- Pracuj nad umiejętnościami interpersonalnymi: osoby z BPD mają trudności z utrzymywaniem zdrowych relacji. Pomóż im w rozwijaniu umiejętności interpersonalnych, takich jak komunikacja i empatia.
- Bądź cierpliwy i wyrozumiały: osoby z BPD mogą mieć trudności z kontrolowaniem swoich emocji i zachowań. Bądź cierpliwy i wyrozumiały w ich obecności, nawet jeśli wydają się trudne do zrozumienia.
- Unikaj krytykowania: osoby z BPD są bardzo wrażliwe na krytykę i łatwo się urażają. Unikaj krytykowania ich zachowania i skup się na pozytywnych aspektach ich osobowości.
- Wspieraj zdrowe nawyki: osoby z BPD są bardziej podatne na uzależnienia. Wspieraj ich w utrzymywaniu zdrowych nawyków, takich jak regularna aktywność fizyczna i unikanie używek.
- Bądź dostępny dla wsparcia: osoby z BPD potrzebują wsparcia i zrozumienia. Bądź dostępny dla nich, gdy ich potrzebują, i zapewnij, że mogą na ciebie liczyć w trudnych sytuacjach.
Ważne jest, aby zrozumieć, że osoby z BPD potrzebują wsparcia i leczenia, aby radzić sobie z chorobą. Wspieranie ich w tym procesie może być trudne, ale jednocześnie bardzo ważne dla ich zdrowia psychicznego i emocjonalnego.
Zaburzenie osobowości borderline – leczenie
Leczenie zaburzeń osobowości jest procesem długotrwałym i wymaga zaangażowania ze strony pacjenta, psychoterapeuty, a często także rodziny pacjenta. W zależności od rodzaju zaburzenia, leczenie może obejmować różne podejścia terapeutyczne, takie jak psychoterapia indywidualna, terapia grupowa, farmakoterapia, trening umiejętności społecznych czy terapia rodzinna.
Psychoterapia indywidualna jest najczęściej stosowaną formą leczenia zaburzeń osobowości. Celem terapii jest pomoc pacjentowi w zrozumieniu swoich negatywnych wzorców myślenia, emocji i zachowań, a także w rozwoju umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Terapia często opiera się na podejściu poznawczo-behawioralnym lub psychodynamicznym.
Terapia grupowa może być również skuteczną formą leczenia, szczególnie w przypadku zaburzeń osobowości związanych z trudnościami w relacjach interpersonalnych. Terapia grupowa pozwala pacjentom na nawiązanie kontaktu z innymi ludźmi i rozwinięcie umiejętności społecznych.
Farmakoterapia może być stosowana w przypadku niektórych zaburzeń osobowości, takich jak zaburzenia lękowe, depresja czy zaburzenia nastroju. Leki przeciwlękowe, leki przeciwdepresyjne i stabilizatory nastroju mogą pomóc w łagodzeniu niektórych objawów zaburzeń osobowości.
Trening umiejętności społecznych to forma terapii skupiająca się na rozwijaniu umiejętności interpersonalnych, takich jak asertywność, empatia i rozwiązywanie konfliktów. Terapia ta może pomóc pacjentom w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji interpersonalnych.
Terapia rodzinna jest stosowana w przypadku zaburzeń osobowości związanych z problemami w relacjach rodzinnych. Terapia ta ma na celu poprawę komunikacji i relacji między członkami rodziny oraz nauczenie pacjenta zdrowych wzorców zachowań.
Leczenie zaburzeń osobowości wymaga cierpliwości i determinacji zarówno ze strony pacjenta, jak i psychoterapeuty. Proces ten może trwać nawet kilka lat. Ważne jest jednak, aby pamiętać, że leczenie może przynieść długotrwałe korzyści w postaci poprawy jakości życia.
Mogą Cię także zainteresować: Osobowość narcystyczna | Widoki – Twoja Psychoterapia (widokipsychoterapia.pl), Ataki paniki – objawy, przyczyny i metody leczenia – Widoki Psychoterapia
Odwiedź nas również na Facebooku : Widoki – Twoja Psychoterapia | Warsaw | Facebook
oraz Instagramie: Widoki – Twoja Psychoterapia (@widoki_twoja_psychoterapia) • Zdjęcia i filmy na Instagramie
